| Seftriakson | |
|---|---|
| |
| |
| Sistematik (IUPAC) adı | |
| (6R,7R)-7-{[(2Z)-2-(2-amino-1,3-thiazol-4-yl)->2-(methoxyimino)acetyl]amino}-3-{[(2-methyl-5,6-dioxo-1,2,5,6-tetrahydro-1,2,4-triazin-3-yl)thio]methyl}-8-oxo-5-thia-1-azabicyclo[4.2.0]oct-2-ene-2-carboxylic acid | |
| Klinik veri | |
| Kullanıldığı ilaçlar | Novosef, iesef ve diğerleri |
| Kimlik belirteçleri | |
| CAS numarası | 73384-59-5 |
| ATC kodu | J01DD04 |
| PubChem | 5479530 |
| DrugBank | DB01212 |
| Kimyasal özellikler | |
| Kimyasal formül | C18H18N8O7S3 |
| SMILES | search in eMolecules, PubChem |
| Farmakokinetik özellikler | |
| Biyoyararlanım | n/a |
| Metabolizma | İhmal edilebilir |
| Yarılanma ömrü | 5,8-8,7 saat arası |
| Atılma | 33-67 böbrek, %35-45 safra |
| Tedavi bilgileri | |
| Gebelik kategorisi |
ABD - B Avustralya - B1 |
| Yasal durum | Prescription Only (S4)(AU) ℞-only(ABD) |
| Uygulama yolu | İntravenöz, intramüsküler |
Seftriakson, bir dizi bakteriyel enfeksiyonun tedavisinde kullanılan üçüncü nesil bir sefalosporin antibiyotiktir. Bunlar arasında orta kulak enfeksiyonları, endokardit, menenjit, pnömoni, kemik ve eklem enfeksiyonları, karın içi enfeksiyonlar, cilt enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları, gonore ve pelvik inflamatuar hastalık yer alır. Ayrıca bazen ameliyattan önce ve ısırık yarasını takiben enfeksiyonu önlemeye çalışmak için kullanılır. Seftriakson damar içine veya kas içine enjeksiyon yoluyla verilebilir.
Yaygın yan etkiler arasında enjeksiyon yerinde ağrı ve alerjik reaksiyonlar yer almaktadır. Diğer olası yan etkiler arasında C. difficile ile ilişkili ishal, hemolitik anemi, safra kesesi hastalığı ve nöbetler yer alır.Penisiline karşı anafilaksi geçirenlerde önerilmez, ancak daha hafif reaksiyonlar geçirenlerde kullanılabilir. İntravenöz formu intravenöz kalsiyum ile birlikte verilmemelidir. Seftriaksonun hamilelik ve emzirme döneminde nispeten güvenli olduğuna dair geçici kanıtlar vardır. Bakterilerin hücre duvarı yapmasını engelleyerek etki gösteren üçüncü nesil bir sefalosporindir.
Seftriakson 1978 yılında patentlenmiş ve 1982 yılında tıbbi kullanım için onaylanmıştır.Dünya Sağlık Örgütünün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.Jenerik bir ilaç olarak mevcuttur.
Tıbbi kullanım
Seftriakson ve diğer üçüncü nesil antibiyotikler, diğer birçok antibiyotiğe karşı dirençli olma eğiliminde olan organizmaları tedavi etmek için kullanılır. Ortaya çıkan direnç nedeniyle, seftriakson Enterobacter enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılmamalıdır. Seftriakson kullanmadan önce bakterinin duyarlılığının belirlenmesi önemlidir. Eğer sepsis düşünülüyorsa, duyarlılık testinden önce ampirik tedaviye başlanabilir.
Tıbbi kullanımlar şunları içerir:
- alt solunum yolu enfeksiyonları
- akut bakteriyel orta kulak iltihabı
- deri ve deri yapısı enfeksiyonları
- idrar yolu enfeksiyonları
- komplike olmayan gonore
- pelvik inflamatuar hastalık
- bakteriyel sepsis
- karın içi enfeksiyonlar
- menenjit
- cerrahi profilaksi
- Lyme hastalığı
Seftriakson ayrıca pnömokoklar, meningokoklar, Haemophilus influenzae ve "duyarlı enterik Gram-negatif çubukların neden olduğu, ancak Listeria monocytogenes'in neden olmadığı" bakteriyel menenjit tedavisinde de tercih edilen bir ilaçtır.
Doksisiklin veya azitromisin ile birlikte seftriakson, komplike olmayan gonore tedavisi için Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) tarafından önerilmekteydi. Azitromisine dirençli suşların gelişme riskinin artması ve yüksek doz seftriaksonun yüksek etkinliği nedeniyle kılavuz, daha yüksek doz seftriakson ile mono antibiyotik tedavisi olarak güncellenmiştir.
Aktivite spektrumu
Diğer üçüncü kuşak sefalosporinler gibi seftriakson da Citrobacter spp., Serratia marcescens ve beta-laktamaz üreten Haemophilus ve Neisseria suşlarına karşı aktiftir. Ancak seftazidim ve sefoperazonun aksine seftriaksonun Pseudomonas aeruginosa'ya karşı yararlı bir etkinliği yoktur. Genellikle Enterobacter türlerine karşı aktif değildir ve izolat duyarlı görünse bile direnç gelişmesi nedeniyle Enterobacter enfeksiyonlarının tedavisinde kullanımından kaçınılmalıdır.Citrobacter, Providencia ve Serratia gibi bazı organizmalar sefalosporinaz (sefalosporinleri hidrolize eden ve inaktif hale getiren enzimler) geliştirerek direnç kazanma yeteneğine sahiptir.
Mevcut formlar
Seftriakson intramüsküler veya intravenöz yolla uygulanmak üzere mevcuttur. Kalsiyum içeren seyrelticiler seftriaksonu sulandırmak için kullanılmamalıdır ve seftriakson-kalsiyum çökeltisi oluşabileceğinden, diğer kalsiyum içeren çözeltileri içeren intravenöz hatlara uygulanmamalıdır.
Belirli popülasyonlar
Gebelik
Seftriaksonun gebelik kategorisi B'dir. Hayvan çalışmalarında doğum kusurlarına neden olduğu gözlenmemiştir, ancak gebe kadınlarda yapılmış iyi kontrollü çalışma eksikliği vardır.
Emzirme
Anne sütüne "emzirilen bebeklerde advers etkilere neden olması beklenmeyen" düşük konsantrasyonlarda seftriakson geçmektedir. Üretici, seftriaksonu emziren kadınlara uygularken dikkatli olunmasını önermektedir.
Yeni doğanlar
Hiperbilirubinemik yenidoğanlarda seftriakson kullanımı kontrendikedir. Bilirubin ile yarışabilir ve bilirubinin albümine bağlanmasını engelleyerek bilirubin ensefalopatisi riskini artırabilir.
Yaşlılar
Kullanma talimatına göre, klinik çalışmalar seftriaksonun geriatrik hastalarda etkinlik ve güvenliğinde genç hastalara kıyasla farklılıklar göstermemiştir, ancak "bazı yaşlı bireylerin daha fazla hassasiyeti göz ardı edilemez."
Yan etkiler
Genel olarak iyi tolere edilmesine rağmen, seftriakson ile ilişkili en yaygın advers reaksiyonlar beyaz kan hücresi sayımında değişiklikler, uygulama yerinde lokal reaksiyonlar, döküntü ve ishaldir.
Yan etki insidansı %1'den fazla olanlar:
- Eozinofili (%6)
- Trombositoz (%5,1)
- Karaciğer enzimlerinde yükselmeler (%3,1-3,3)
- İshal (%2,7)
- Lökopeni (%2,1)
- BUN'da yükselme (%1,2)
- Lokal reaksiyonlar: ağrı, hassasiyet, tahriş (%1)
- Kızarıklık (%1,7)
Daha az sıklıkla bildirilen bazı advers olaylar (insidans <%1) flebit, kaşıntı, ateş, titreme, bulantı, kusma, bilirubin yükselmesi, kreatinin yükselmesi, baş ağrısı ve baş dönmesini içerir.
Seftriakson safrada çökelebilir ve özellikle çocuklarda safra çamuru, safra psödolitiazisi ve safra taşlarına neden olabilir. Hipoprotrombinaemi ve kanama spesifik yan etkilerdir. Hemoliz bildirilmiştir. Ayrıca çocuklarda post böbrek yetmezliğine neden olduğu bildirilmiştir. Diğer antibiyotikler gibi seftriakson kullanımı da hafif ishalden ölümcül kolite kadar değişen Clostridium difficile ile ilişkili ishale neden olabilir.
Kontrendikasyonlar
Seftriakson, seftriakson veya formülasyonun herhangi bir bileşenine karşı alerjisi olanlarda kullanılmamalıdır. Penisilinler ve üçüncü kuşak sefalosporinler arasında ihmal edilebilir düzeyde çapraz reaktivite olmasına rağmen, penisiline duyarlı hastalarda seftriakson kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Daha önce ciddi penisilin alerjisi geçirmiş kişilerde dikkatli kullanılmalıdır. Hiperbilirubinemik yenidoğanlarda, özellikle prematüre olanlarda kullanılmamalıdır, çünkü seftriaksonun bilirubini albümin bağlanma bölgelerinden uzaklaştırdığı ve potansiyel olarak bilirubin ensefalopatisine neden olduğu bildirilmiştir. Yenidoğanlarda (≤28 gün) intravenöz kalsiyum içeren çözeltiler/ürünler ile birlikte kullanımı, yenidoğan akciğerlerinde ve böbreklerinde nadir ölümcül kalsiyum-seftriakson presipitasyonu vakaları nedeniyle farklı infüzyon hatlarından uygulansa bile kontrendikedir.
Etki mekanizması
Seftriakson, sefalosporin antibiyotik ailesinden üçüncü nesil bir antibiyotiktir.β-laktam antibiyotik ailesi içinde yer alır. Seftriakson, bakteri hücre duvarını oluşturan peptidoglikan polimerlerinin çapraz bağlanmasını katalize eden penisilin bağlayıcı proteinler (PBP'ler) olan transamidazlar olarak da adlandırılan transpeptidazlara bağlanarak bakteri hücre duvarı sentezini seçici ve geri dönüşümsüz olarak inhibe eder. Peptidoglikan hücre duvarı, dönüşümlü N-asetilglukozamin ve N-asetilmuramik asit birimleri ile bir polisakkarit omurgasına bağlı pentapeptit birimlerinden oluşur. PBP'ler bir pentapeptit birimi üzerindeki terminal D-alanil-D-alanin parçasına etki eder ve sondan bir önceki D-alanin ile bitişik bir peptidoglikan iplik üzerindeki bir glisin birimi arasında bir peptit bağı oluşumunu katalize ederek bu süreçte terminal D-alanin birimini serbest bırakır. Seftriaksonun yapısı D-alanil-D-alanin parçasını taklit eder ve PBP seftriakson içindeki beta-laktam halkasına normal D-alanil-D-alanin substratıymış gibi saldırır. PBP'lerin peptidoglikan çapraz bağlama aktivitesi, normalde bakteri hücre duvarı bütünlüğünü korumaya yardımcı olan bir yapım ve onarım mekanizmasıdır, bu nedenle PBP'lerin inhibisyonu hücre duvarının hasar görmesine ve tahrip olmasına ve sonunda hücre lizisine yol açar.
Farmakokinetik
Emilim: Seftriakson intravenöz ve intramüsküler olarak uygulanabilir ve ilaç tamamen emilir. Ağızdan alınamaz.
Dağılım: Seftriakson, merkezi sinir sistemi enfeksiyonlarını tedavi etmek için beyin-omurilik sıvısı da dahil olmak üzere dokulara ve vücut sıvılarına iyi nüfuz eder. Seftriakson insan plazma proteinlerine geri dönüşümlü olarak bağlanır ve seftriaksonun bağlanması artan konsantrasyonla 25 mcg/mL'den daha düşük plazma konsantrasyonlarında %95 değerinden 300 mcg/mL plazma konsantrasyonunda %85 değerine düşer. Sağlıklı yetişkin deneklerde 0,15 ile 3 g doz aralığında, görünür dağılım hacmi 5,8 ile 13,5 L arasında değişmiştir.
Metabolizma: Seftriaksonun %33-67'si değişmemiş ilaç olarak renal yolla atılır, ancak böbrek yetmezliğinde günde 2 grama kadar olan dozlarda doz ayarlaması gerekmez. Geri kalanı hepatik ve bağırsak florası metabolizması sonucu inaktif bileşikler olarak safra ile atılır.
Eliminasyon: Sağlıklı yetişkinlerde ortalama eliminasyon yarılanma ömrü 5,8 - 8,7 saattir. Böbrek yetmezliği olan kişilerde ortalama eliminasyon yarılanma ömrü 11,4 - 15,7 saate çıkar.
Kimya
Seftriakson, sulandırılmak üzere beyaz ile sarımsı-turuncu kristal toz halinde ticari olarak temin edilebilir. Sulandırılmış seftriakson enjeksiyon çözeltileri, çözeltinin ne kadar süredir sulandırıldığına, çözeltideki seftriakson konsantrasyonuna ve kullanılan seyrelticiye bağlı olarak açık sarı ile amber rengindedir. Kas içi enjeksiyonlarda ağrıyı azaltmak için seftriakson lidokain ile sulandırılabilir.
Metoksoksim parçasının sin-konfigürasyonu, birçok Gram-negatif bakteri tarafından üretilen beta-laktamaz enzimlerine karşı direnç kazandırır. Bu konfigürasyonun stabilitesi, seftriaksonun başka türlü dirençli Gram-negatif bakterilere karşı artan aktivitesiyle sonuçlanır. Sefotaksimin kolayca hidrolize olan asetil grubu yerine seftriakson metabolik olarak stabil bir tiyotriazindion parçasına sahiptir.
Araştırma
Seftriaksonun kokain bağımlılığının nüksetmesini önlemedeki etkinliği de araştırılmıştır.
Seftriakson, merkezi sinir sisteminde eksitatör amino asit taşıyıcı-2 pompa ekspresyonunu ve aktivitesini artırıyor gibi görünmektedir, bu nedenle glutamaterjik toksisiteyi azaltma potansiyeline sahiptir.
Seftriaksonun spinal müsküler atrofi ve amyotrofik lateral skleroz (ALS) dahil olmak üzere bir dizi nörolojik hastalıkta nöroprotektif özelliklere sahip olduğu gösterilmiştir. Daha önce 1990'larda elde edilen olumsuz sonuçlara rağmen, 2006 yılında ALS hastalarında seftriaksonu test etmek için büyük bir klinik çalışma yürütülmüş, ancak sonuçların etkinlik için önceden belirlenmiş kriterleri karşılamayacağı anlaşıldıktan sonra erken durdurulmuştur.
Dış bağlantılar
- "Seftriakson". Drug Information Portal. U.S. National Library of Medicine. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.