Tiroit bezi, tiroit ya da kalkan bezi, boynun ön ve yanlarını (larinks ve trakea) saran kelebek şeklinde çok damarlı iç salgı bezi. Her biri ortalama 5cm uzunluğunda, 3cm genişliğinde ve 2cm derinliğinde, sağ ve sol olmak üzere 2 lobu ve bu lobları birleştiren isthmus adı verilen bir parçası bulunur. İnsanların yaklaşık %40'ında isthmustan hyoid kemiğe uzanım gösteren piramidal lob adı verilen bir bölüm de bulunabilir. Normal ağırlığı insanda 20 gr'dır. Paratiroit bezi genellikle tiroidin arkasında mercimek şeklinde 4 tane küçük bezdir.
Histolojik yapısı ve işlevi
Tiroit bezi küre şeklinde folliküllerden oluşur. Folliküllerin ortasında (lümen) tiroglobulin adı verilen proteini içeren kolloidal bir madde bulunur.
Tiroit bezi folliküler hücreleri iyot ve tirozinden, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) yaparak, kana tiroit hormonunu salgılar. Kalsiyum regülasyonunda rol oynayan kalsitonin tiroit bezindeki C hücreleri tarafından üretilir. Tiroit bezi, öteki iç salgı bezleriyle ilişkili olarak etkinlik gösterir. Hipofizin salgıladığı tiroit stimulan hormon (TSH) ile kontrol edilir. TSH salgısı da hipotalamustan salgılanan tirotropin serbestleştirici hormon (TRH) tarafından kontrol edilir.
Hastalıklar
- Tiroit hormon üretiminin azalması: Hipotiroidizm; doğumsal olabileceği gibi Hashimoto tiroiditi, iyot eksikliği ve bezin cerrahi olarak çıkarılması gibi sebeplerle de ortaya çıkabilir.
- Aşırı çalışması: Hipertiroidizm; Graves hastalığı gibi durumlar sonucu ortaya çıkar. Bu hastalığın guatr, gözlerin yuvalarından dışarı fırlamış gibi görünmesi (ekzoftalmi), çarpıntı, terleme, titreme, ishal, kilo kaybı, sinirlilik gibi belirti ve bulguları vardır.
- İnflamasyon: Subakut tiroidit, akut tiroidit, postpartum tiroidit, Hashimoto tiroiditi bu grupta bulunur. İnfeksiyöz etkenler veya otoimmünite sonucu ortaya çıkarlar.
Salgının işlevinde değişiklik olmaksızın da iyot azlığı sonucu ortaya çıkan basit şişlikler (benign nodüller), adenomlar (bez urları), kistler ve kanser ortaya çıkabilir.
Tiroit fonksiyon testleri
TSH ve serbest T4 seviyeleri tiroit fonksiyonlarını değerlendirmede en önemli testlerdir. Alınan kan örneğinden çalışılırlar.
Bağışıklık sistemimizin kendi vücudumuzda bulunan yapılara karşı verdiği yanıt sonucu çeşitli otoantikorlar ve bunun sonucunda da otoimmün hastalıklar ortaya çıkabilir. Antitiroglobulin, antitiroit peroksidaz (antiTPO), antiTSHR gibi otoantikorlar kan testleri ile bakıldığında bu hastalıkların tanısına yardımcı olur.
Tiroglobulin seviyeleri genellikle kanser nedeniyle tiroit bezi çıkarılan tiroidektomili hastalarda takip amaçlı ölçülür.
Kalsitonin seviyeleri tiroit C hücrelerinden gelişen meduller tiroit karsinomu gibi tümörlerin tanısında yardımcı olabilir.
Dış bağlantılar
- Thyroid.org 28 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
