| Amfetamin | |
|---|---|
| |
| |
| Sistematik (IUPAC) adı | |
| (±)-1-phenylpropan-2-amine | |
| Kimlik belirteçleri | |
| CAS numarası | 300-62-9 |
| ATC kodu | N06 BA01 |
| PubChem | 300999 |
| DrugBank | APRD00480 |
| Kimyasal özellikler | |
| Kimyasal formül | C9H13N |
| Moleküler ağırlık | 135.208 g/mol g/mol |
| Farmakokinetik özellikler | |
| Biyoyararlanım | % |
| Proteine bağlanma | %20 |
| Metabolizma | Hepatik |
| Yarılanma ömrü | 10-13 saat |
| Atılma | Renal |
| Tedavi bilgileri | |
| Gebelik kategorisi | ABD - C |
| Uygulama yolu | Oral, intravenöz, buğu şeklinde, rektal, sublingual |
Amfetamin (alfa-metil-fenetilamin) narkolepsi ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dahil çeşitli bozuklukların tedavisinde, kilo kontrolünde, iştah azaltıcı olarak kullanılan sentetik bir uyarıcıdır (stimülan). Özellikle DEHB tedavisinde ilaç olarak yaygın kullanımları sebebiyle rahatlıkla elde edilebilir. Bu sebeple yasa dışı olarak en sık kullanılan uyarıcı maddelerden biridir. Yan etki olarak şizofreni benzeri psikozlara neden olur. Yaklaşık 20 günlük kullanım sonunda tolerans gelişir. Zayıf olarak MAO enzimini de inhibe ettiğinden MAO inhibitörleri ve SSRI'lar ile beraber kullanılırsa serotonin sendromuna sebep olabilir. Bu durum siproheptadin ile tedavi edilebilir. DEHB tedavisinde kullanılan ticari ilaçlardan Dexedrine, Elvanse ve Adderall amfetamin içeren ilaçlar arasında sayılabilir.
Amfetamin, genellikle uzun yol araç kullananlarca uyku kaçırmak ve konsantrasyon gerektiren sporlarda (atıcılık, okçuluk, vb.) doping amacıyla da kullanılabilmektedir (amfetamin istismarı).
Etki mekanizmaları
- Aminlerin re-uptake 1 ile nörona alınmasını inhibe ederler.
- Aminlerin vezikülden sinaptik aralığa salınmasını artırırlar.
Klinik kullanım
- Dikkat eksikliğinde ve hiperkinezide.
- Latearl hipotalamustaki merkezi inhibe etmesi nedeniyle obezitede.
- Dopaminerjik aktivite artışı nedeniyle parkinsonda.
- REM dönemini kısalttıkları için narkolepside kullanılırlar.
Yan etkiler
Amfetamin/metamfetamin kullananlarda beyin kanamaları sık görülür; beyin kanamaları felçlere (hemorajik stroke) neden olabilir. Süreç yüksek ateşle başlar; bir süre sonra tabloya hipertansiyon ve kalpte ritim bozuklukları (aritmiler) eklenir. Hastaların bir bölümü hızla gelişen beyin sapı kanaması sonrasında felç bulguları gelişemeden ölebilirler (ansızın ölüm).
