Çocuk felcinin iki farklı aşısı bulunmaktadır. Bunlardan ilki oral iki damla şeklinde yapılan Oral Polio Aşısı (OPA=Canlı Aşı), diğeri koldan kas içerisine yapılan İnaktif Polio Aşısı (İPA=Ölü Aşı)’dır.
Çocuk felci
Poliomyelit (çocuk felci), bir virüsün neden olduğu oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Poliovirüs, felç vakaları görülmeden önce geniş çapta yayılabilmektedir. Poliovirüs bulaşmış çoğu insanda hastalık belirtisi olmadığı için, enfekte olduklarının farkında olmayabilirler. Hastalık, sindirim sistemi yoluyla bulaşmakta, hafif ateş, kas ağrıları, baş ağrısı, bulantı, kusma, ense ve sırtta sertliğe neden olmaktadır. Tipik olarak felç görülmektedir, hastalar ayağa kalkmakta ve yürümede güçlük çekmektedir.
Çocuk felci nasıl bulaşır?
Enfekte bir kişi, semptomların ortaya çıkmasından hemen önce ve 2 hafta sonrasına kadar virüsü başkalarına bulaştırabilmektedir. Virüs vücuda ağız yolu ile girmektedir. Boğazda ve sindirim sisteminde çoğalarak vücuda yayılmaktadır. Virüs, enfekte olmuş bir kişinin dışkısında haftalarca yaşayabilmektedir. Semptomları olmayan insanlar virüsü başkalarına geçirebilir ve hasta edebilir. Virüs esas olarak fekal-oral yol olmak üzere kişiden kişiye yayılmakta, fakat daha az sıklıkla kontamine su veya gıda ile ve kalabalık ortamlarda havaya atılan mikroplu damlacıkların solunmasıyla da bulaşmaktadır. Hasta kişiyle aynı evde kalan çocuklara yayılma oranı %100, erişkinlere bulaşma oranı %90'ın üzerindedir.
Çocuk felci belirtileri nelerdir?
Poliovirus bulaşan kişilerin % 95 ila 99'unda herhangi bir semptom gözlenmediği (asemptomatik) tahmin edilmektedir. Çocuk felci, felce neden olmayan (nonparalitik) semptomlara sahip olabildiği gibi, sinir sistemine ulaştığı durumlarda felç edici (paralitik) semptomlara da neden olabilmektedir.
Paralitik olmayan çocuk felci semptomları
Bu tip çocuk felci belirtileri ve semptomları 1 ila 10 gün arasında sürebilmektedir.
- Ateş
- Boğaz ağrısı
- Baş ağrısı
- Kusma
- Yorgunluk
- Menenjit
Paralitik çocuk felci semptomları
Çocuk felci vakalarının yaklaşık %1'i paralitik çocuk felci olarak gelişebilmektedir.
- Refleks kaybı
- Şiddetli spazmlar ve kas ağrısı
- Gevşek ve sarkık uzuvlar
- Ani felç (geçici veya kalıcı olabilir)
- Deforme olmuş uzuvlar
Çocuk felci tedavisi
Çocuk felcinde virüsü durdurabilecek ya da virüse doğrudan etki edebilecek bir ilaç bulunmamaktadır. Bu sebeple, hastalığa yakalanmadan aşılanmak ve çocukların aşılanmasını sağlamak son derece önemlidir. Sadece belirtilere yönelik semptomatik yani destek tedavisi uygulanabilmektedir.
- Yatak istirahati
- Ağrı kesiciler
- Kas gevşetici ilaçlar
- İdrar yolu enfeksiyonu için ilaçlar
- Solunum desteği
- Etkilenen kaslarda ağrı kontrolü için fizik tedavi
- Akciğer dayanıklılığını artırmak için pulmoner rehabilitasyon
Çocuk felcinden korunmak için ne yapılmalı?
Çocuk felcinden korunmanın en temel yolu aşılanmaktır. Çocuk felcinin iki farklı aşısı bulunmaktadır.
Çocuk felci aşısı
Canlı oral polio aşısı (OPV) ve inaktive polio aşısı (IPV), vahşi çocuk felci virüsünün yok edilmesini sağlamak için kullanılan araçlardır. OPV nadiren felce neden olabileceğinden ve geri dönen çocuk felci virüsleri oluşturabileceğinden, çocuk felci virüsünün yok edilmesi için IPV'nin OPV'nin yerini alması mümkündür.
Aşının tarihi
Korkunç bir hastalık olan ve dünya çapında milyonlarca insanı sakat bırakan çocuk felci, esas olarak iki çocuk felci aşısı; inaktive edilmiş çocuk felci aşısı (IPV) ve oral çocuk felci aşısı (OPV) sayesinde artık yok edilmenin eşiğindedir. 1950'lerin sonlarında ve 1960'ların başlarındaki gelişmelerinden bu yana, erken gelişim süreçleri, klinik denemeler, lisanslama ve nihayetinde farklı ülkelerdeki yaygın klinik kullanım yolculuğu uzun bir hikâyedir. Oral çocuk felci aşısı, çoğu ülkede küresel çocuk felcini yok etme girişiminin temel dayanağı olmuştur. 'Çocuk felci oyun sonunun (polio end game) ortaya çıkmasıyla birlikte, odak yeniden IPV'ye kaymıştır.
Çocuk felcinin dünyadaki tarihi kabaca dört döneme ayrılabilir. Orta Krallık Mısırlı rahip Rom'un yaklaşık MÖ 1400'den kalma bir mezarı poliomyelitin tipik solmuş bacak ve aşağı bükülmüş ayağını göstermektedir. Ancak çarpıcı klinik sunumuna rağmen, tıp literatüründe 19. yüzyılın sonuna kadar tanımlanabilen bir düzineden az örnek vardır. Yaklaşık 1900'den 1960'a kadar süren bir dönem olan batı ülkelerinde korkunç salgınlar ortaya çıkmaya başladığında, yaşam standartları ve hijyen iyileşene kadar çok az hastalık olduğu konusunda fikir birliği vardır. Birleşik Krallık'ta en yoğun olduğu dönem 1950'lerdir. Bundan sonra Jonas Salk tarafından geliştirilen aşı (Inaktive Edilmiş Polio Aşısı, IPV) ve daha sonra Albert Sabin'in canlı aşısı (Oral Polio Aşısı, OPV) çocuk felcini gerçek bir halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırmıştır. Bununla birlikte, görünüşte büyük miktarlarda aşı kullanılmasına rağmen gelişmekte olan ülkelerde hala yüksek sıklıkta çocuk felci meydana gelmektedir. Bir süredir OPV'nin özellikle tropik iklimlerde işe yaramadığı düşünülmekteydi. Bu üçüncü aşama, 1980'lerin ortalarında sona ermeye başlamıştır. Ve bazı Güney Amerika ülkelerinde çocuk felci oranı düşmekteydi. Bu, kitlesel OPV bağışıklama kampanyaları ile başarılmıştır. Albert Sabin tarafından tavsiye edildiği gibi, muazzam miktarlarda aşı çok kısa bir süre içinde verilmiştir. Böylece duyarlı havuz aniden azalmıştır ve iletim kesilmiştir. Gelişmiş ülkeler, çocukların bir kerede tek bir grup olarak değil, belirli bir yaşta aşılandığı rutin bir bağışıklama stratejisi kullanmıştır. Dördüncü ve son aşama, çocuk felci ortadan kaldırıldıktan sonra aşının kesilmesidir.
Oral polio aşısı (OPA)
Çocuk felcine karşı bağışıklamada kullanılmaktadır. Tip 1, 2 ve 3 atenüe poliomyelit virüsleri (Sabin suşu) içermektedir. 6. ayını ve 18. ayını tamamlayan bebeklere ikişer damla ağızdan verilerek yapılmaktadır.
İnaktif Polio Aşısı
2., 4., 6. ve 18. ayda 5’li karma aşının içinde uygulanmaktadır. Kas içine enjekte edilen bir aşıdır. İlköğretim 1. sınıfta olan çocuklara da 4’lü karma aşı içerisinde bir kere daha yine koldan kas içi yapılmaktadır. Böylece toplamda 5 kere yapılmaktadır.
