Şırınga, bir tüp, tüpün içerisinde hareket eden bir piston ve ince bir ağızlıktan meydana gelen, gaz ve sıvıları vakumla içine emerek ince bir hat halinde püskürten cihaz. Ucuna iğne takılmış şırınga kısaca iğne olarak adlandırılır.
Şırınganın açık ucuna, akışı kovanın içine ve dışına yönlendirmek için bir hipodermik iğne, meme veya hortum takılabilir.
Şırıngalar klinik tıpta sıklıkla enjeksiyon yapmak, damar içi ilacı kan dolaşımına vermek için kullanılır. Ayrıca şırınga tutkal veya kayganlaştırıcı gibi bileşikleri uygulamak ve sıvıları çekmek veya ölçmek için, bahçe işlerinde ve mutfakta da kullanılır.
Tıbbi şırıngalar
Tıpta şırıngalardan yaraları ve vücuttaki boşlukları temizlemekte, vücuda sıvı enjekte etmekte ve vücuttan sıvı almakta yararlanılır.
Şırınga ve iğne pazarındaki sektörler arasında tek kullanımlık ve güvenli şırıngalar, enjeksiyon kalemleri, iğnesiz enjektörler, insülin pompaları ve özel iğneler vardır.
Hipodermik şırıngalar, hipodermik iğnelerle sıvı veya gazları vücut dokularına enjekte etmek veya vücut'tan çekmek için kullanılır.
Hava'nın kan damarına enjeksiyonla gitmesi, hava embolizmine neden olabileceğinden tehlikelidir. Kan dolaşımı’na enjeksiyondan önce hava’yı çıkarmak için şırınga yukarı bakacak şekilde dik tutulur ve hava sıvı ile dışarıya püskürtülür.
Genellikle şırıngadaki sıvı hacmini gösteren dereceli işaretleri olan şırınga kovanı plastik veya cam'dan yapılır ve çoğunlukla şeffaftır. Cam şırıngalar otoklav içinde sterilize edilir.
Plastik şırıngalar, tasarım olarak iki veya üç parçalıdır.
Üç parçalı şırınganın, piston ile kovan arasında sızdırmazlığı sağlaması için kauçuk uçlu plastik bir piston’u vardır.
Plastik pistonla kovanın birbirine mükemmel uyacak şekilde üretildiği iki parçalı şırınganın ise sızdırmazlık için plastik pistonla kovan arasında ayrı bir sentetik kauçuk pistonu yoktur.
İki parçalı şırıngalar, üç parçalı pistonları yağlamak için gerekli olan silikon yağı gibi ek malzemelerin girişini önlemek için geleneksel olarak Avrupa ülkelerinde kullanılmaktadır.
Modern tıpta şırıngaların çoğu plastiktir çünkü şırınga sadece bir kez kullanıldıktan sonra atılacak kadar ucuzdur böylece kan yoluyla bulaşan hastalıkların yayılma riski azalır.
İğne ve şırıngaların yeniden kullanılması, damar içi uyuşturucu kullanıcıları arasında özellikle HIV ve hepatit gibi hastalıkların yayılmasına neden olmuştur. Şırıngalar ayrıca şeker hastaları tarafından da yaygın olarak yeniden kullanılır, çünkü günde birkaç kez birden çok günlük insülin enjeksiyonu yapabilirler ve bu da masraflıdır. Şırınga ve iğne yalnızca tek bir kişi tarafından kullanılsa da, derideki bakterileri kan dolaşımına bulaştırabileceği, ciddi ve bazen ölümcül enfeksiyonlara neden olabileceği için bu uygulama güvenli değildir.
Tıbbi ortamlarda tek kullanımlık iğneler ve şırıngalar çapraz bulaşma riskini azaltır.
Tıbbi şırıngalar iğnesiz olarak bazen küçük çocuklara veya hayvanlara sıvı ilaçların ağızdan verilmesi veya küçük genç hayvanlara süt verilmesi için kullanılır çünkü doz doğru şekilde ölçülebilir ve deneği ilacı ölçü kaşığından içmeye ikna etmek yerine ilacı ağzına fışkırtmak daha kolaydır.
Tarihçe
19. yüzyılın ortalarından itibaren, birçok doktor, ucunda sivri bir iğne olan cam şırıngalarla hastalarına bazı ilaçlar vermeye başladılar. Bu aracı ilk kez kullanılan hekim olarak Fransız cerrahı Charles Gabriel Pravaz kabul edilir. Pravaz, kullandığı bu şırınga ile hastaya deri altından verdiği ilacın, ağızdan alınan ilaçlara oranla çok daha çabuk kana karıştığını ve daha etkin olduğunu anlamıştı.
Daha sonraları, cam ve metal şırıngalar yapıldı. Bunlar, kullanılmadan önce sterilize edilmek için kaynatılıyordu. İğnelerin de kaynatılması gerekiyordu. Ayrıca zaman zaman uçlarının kütleşip kütleşmediğine bakmak zorunluydu.