Çocuksuzluk çocuk sahibi olmama ya da olamama durumudur. Gönülsüz ve gönüllü olarak ayrılabilir. Gönülsüz çocuksuzluk, genellikle biyolojik bir sorun olarak ortaya çıkar ve tanı/tedavi bakımından klinik bilimlerin alanına girmektedir. Gönüllü çocuksuzluk ise özellikle gelişmiş sanayi toplumlarında artan bir eğilim olduğundan, daha çok sosyal bilimlerin araştırma konusu haline gelmiştir.
Gönülsüz çocuksuzluk
Anne kaynaklı problemler
Anne kaynaklı problemlerin ilki kısırlıktır. Eğer annenin östrojen hormon miktarı yetersizse veya hiç yoksa, ya da annenin herhangi bir kalıtsal vs. problemi varsa, kadın mensturasyon döngüsünü, yani adet dönemini yaşayamaz. Yumurtlama olmayacağından da hamilelik imkânsızdır.
Bazı bayanlar yumurtalıklarında yumurta olmasına rağmen adet göremezler. Bu durumda tüp bebek yöntemiyle yumurta sışarıda döllenerek döl yatağına bırakılabilir ve annenin hamile kalması sağlanabilir.
Bazen ise kadının döl yatağında yumurta döllense de tutunamaz ve düşük olur. Bu genellikle çok hareketli, heyecanlı ve ağır durumlarda görülür. Fakat birdek çok kere art arda kürtaj yaptıran bayanların düşük olasılığı artar.
Baba kaynaklı problemler
Erkeklerde sperm üretimi ölene veya herhangi engelleyici bir olay olana kadar devam eder. Fakat eğer bir erkeğin sperm sayısı düşükse, çocuğu olmaz. Yine suni döllenme yöntemiyle çocuk sahibi olunabilir.
Erkeğin iktidar problemi varsa veya testisleri yok veya az gelişmişse de çocuk olmaz.
Gönüllü çocuksuzluk
Evli ve/veya evli olmayan çiftlerin kendi isteklerine bağlı olarak çocuk sahibi olmamayı tercih etmelerini anlatan gönüllü çocuksuzluk, başta Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Japonya olmak üzere, gelişmiş ülkelerde özellikle orta sınıfa mensup çiftler arasında hızla artmaktadır. Bu durum, bazı kesimlerce yeni bir fenomen olarak değerlendirilip bilimsel çalışmalara konu edinilirken, bazı kesimler tarafından ise bireysel-toplumsal ve hatta ahlaki bir sorun olarak görülür. Diğer yandan gönüllü çocuksuzluk, özellikle kendileri çocuk sahibi olmamayı tercih etmiş kişiler tarafında tamamen bireysel bir seçim olarak değerlendirilmekte olduğundan, İngilizce konuşulan ülkelerde kavramın değer yargılarından bağımsız sadece özgür bir seçimi ve yaşam tarzını ifade edebilecek şekilde "childfree" ya da "childless by choice" olarak kullanımı da özellikle bu çevrelerde yaygınlık kazanmakta ve bu zeminde bilinç artırıcı faaliyetler yürütülmektedir. Bu durumun toplumsal ve kişisel açıdan bir sorun teşkil edip etmediği ise ayrı bir sorunsaldır.
