Veteriner tıp

Bir veteriner hekim evcil bir kediye rutin kısırlaştırma operasyonu yaparken.

Bir veteriner sağlık teknisyeni bir eşeği tedavi ederken hasta sahibi onu izliyor. Etiyopya

Wikimedia Commons'ta Veteriner tıp ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Veteriner tıp; hayvan hastalıkları, bozuklukları ve yaralanmalarının önlenmesi, teşhisi ve tedavisi uygulamalarının yanı sıra hayvan besleme, genetik ıslah, hijyen ve gıda güvenliği, salgın hastalıkların önlenmesi, insan ve çevre sağlığı konularıyla ilgilenen bir tıp alanıdır. Veteriner tıbbı, evcil ve vahşi tüm hayvan türlerini kapsayacak kadar geniştir. Veteriner tıp uygulamaları hayvan sağlığının yanı sıra doğrudan ve dolaylı olarak insan sağlığına da etki etmektedir.

Dünyada birçok farklı türde canlı bulunduğundan ve canlıların birçok anatomik ve fizyolojik farklılıklara sahip olduklarından, Veteriner tıp bilimi, eğitimde ve uygulamada karşılaştırmalı (comparative) yöntemleri temel almıştır.

Veteriner tıp uygulamaları genelde profesyonel gözlem dahilinde yapılmaktadır, profesyonel uygulamalar veteriner hekim tarafından ve bazen de yardımcı veteriner sağlık çalışanları tarafından yapılır. Nalbantlık gibi bazı uygulamalar ise Veteriner hekim gözetimi olmadan da yapılmaktadır.

Veteriner tıp bilimi zoonoz hastalıklar (insanlara hayvanlardan bulaşan hastalıklar) konusunda, gıda güvenliği konusunda ve dolaylı veya doğrudan insan sağlığını etkileyen konularda temel araştırmalar yapar.  Veteriner hekim bilim insanları, araştırdıkları konuya göre epidemiyologlar, biyologlar, beşeri hekimler ve diğer sağlık ve doğa bilim insanlarının yanı sıra hayvan refahı konularında mühendisler ile iş birliği yapabilirler. Çalışmalarında etik olarak hayvan refahı konusuna dikkat ederler.

Tarih

Modern zamanlar öncesi

Kahun'un mısır papiruslarında (1900 BCE) ve eski Hindistan'da Veda literatüründe veteriner tıpla ilgili ilk yazılı kayıtlar bulunmuştur.[1] (Shalihotra) (Budizm) Hindistanın ilk Budist imparatorluğunun Asoka Fermanları'nda: "Her yerde Kral Piyadasi (Büyük Asoka) hayvanlar için ve insanlar için kullanılan iki çeşit ilaç yapmıştır (चिकित्सा). O insanlar ve hayvanlar için nerede şifalı bitkiler var ise, oradan alıp yetiştirilmesini emretti" yazmaktadır.[2]

Antik Yunan'da ise bir veteriner cerrah olan Agathotychus'a rastlanır. 

Ekonomik değerleri nedeniyle, ilk düzenli tedavi uygulamalarında atlar üzerine odaklanılmıştır. Orta çağda, nalburlar nalburluk ile diğer genel konuları birleştirerek At hekimliğinin ilk örneklerini sunmuşlardır. 1356'da Londra Belediye Başkanı, şehirdeki atların kötü bakım koşullarından endişe etmiş ve Londra şehrinin yedi mil çevresine kadar olan nalbantlar arasında bir dernek kurdurarak yapılan uygulamaların standartlaşmasını sağlamıştır. Bu dernekleşme 1674 yılında Nalbantların Saygıdeğer Şirketi'nin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.

Bu arada, Carlo Ruini'nin Anatomia del Cavallo (At Anatomisi) kitabı 1598 yılında yayınlandı. Bu kitap, insan olmayan bir türün anatomisine ilk kapsamlı tez oldu.

Profesyonelliğin kurulması

Claude Bourgelat 1761'de Lyon'da ilk veteriner fakültesini kurdu.

İlk veteriner fakültesi Claude Bourgelat tarafından kuruldu, 1762 yılında Lyon'da eğitime başladı. Fransız sürüleri sığır vebası nedeniyle kırılıyordu ve Bourgelat bu duruma bir çare aramaktaydı, bunun sonucunda Veteriner fakültesi kuruldu. Veteriner hekimliği sanatı ve mesleği gelişme gösterdi ve kısa süre sonra veba salgını baskılandı.

1783 yılında tarım ve endüstriyi desteklemek için Odilham Tarım Derneği kuruldu, ve Britanya'da Veteriner hekimlik mesleğinin kurulmasında önemli rol oynadı. Derneğin kurucu üyelerinden olan Thomas Burgess, hasta hayvanların daha düzgün şartlarda bakımı ve tedavisi için bir kampanya başlattı. 1785'te bir dernek toplantısında "rasyonel bilimsel ilkeler üzerine Nalbantlık çalışmalarının" teşvik edilmesi kararı alındı.

Odiham Tarım Derneği İngiltere'de veteriner hekimliği eğitiminin kurulmasında yardımcı olmuştur.

Veteriner hekimlik mesleğinin profesyonelleşmesi 1790 tamamlandı, Fransızlardan gelen eğitmenler ile beraber Londra'da yeni bir veteriner fakültesi kuruldu. 1844'teki Kraliyet Tüzüğü ile Kraliyet Veteriner Hekim Koleji kuruldu. 

Birleşik Devletler'de ilk veteriner fakültesi 19. yüzyıl başında Boston, New York'ta ve Philadelphia'da kuruldu.

Veteriner tıp çalışanları

Veteriner hekim

Veteriner bakım ve hekimlik uygulamaları genellikle bir Veteriner hekim tarafından yapılır. Bu unvan genellikle beşeri hekimlikle eşdeğer bir unvandır ve yüksek lisans eğitimi gerektirir.

Birçok ülkede, Veteriner tıp uygulamalarını Veteriner hekimler veya Veteriner hekimlerin gözetiminde, yardımcı veteriner sağlık çalışanları yapabilmektedir. Veteriner hekim unvanı alabilmek için veteriner fakültesi eğitimini bitirmek ve mesleği düzenleyici kuruluşa kaydolmak gereklidir. Bu şartları sağlamadan uygulama yapan kişiler suç işlemiş olurlar.

Birçok Veteriner hekim klinik ortamda çalışır ve hayvanları doğrudan tedavi eder. Bu tedavi ve uygulamalar genel olarak birçok türü kapsayabilir veya hekim belli bir türde kendini geliştirebilir (kedi-köpek, çiftlik hayvanları vb) ya da belli bir alanda uzmanlaşabilir (dahiliye, cerrahi, hayvan besleme vb.)

Beşeri sağlık çalışanlarında olduğu gibi, Veteriner hekimler de etik kurallara uygun çalışmak durumundadırlar, kulak estetiği ve sessizleştirme gibi bazı uygulamaların etik olup olmadığı hâlen tartışma konusudur.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanları

Birleşik Devletler ve Kuzey Afrika ordusunda görevli Veteriner sağlık teknisyenleri bir köpeğe spreyleme uygulaması yaparken.

Yavru kediyi evlat edindirme öncesinde yapılan bir göz muayenesi.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanları (veteriner hemşireleri, veteriner sağlık teknisyen ve teknikerleri), Veteriner hekimlere yardımcı olurlar veya kendi çalışma kapsamlarındaki uygulamaları yaparlar. Beceri ve niteliklerine bağlı olarak bazı küçük cerrahi uygulamaları da yapabilirler.

Yardımcı veteriner sağlık çalışanlarının görev ve sorumlulukları ülkelere göre değişiklik gösterebilmektedir.

Ayrıca bakınız

Tanıtım kitapları ve referanslar

Monografi ve diğer özel metinler

Veteriner hemşirelik, oftalmoloji ve farmakoloji

Veteriner tıp ile ilgili diğer alanlar