Türkiye'deki herbaryumlar listesi

Herbaryumlar, genellikle üniversitelere bağlı fakülte ve enstitüler bünyesinde kurulurlar. Botanik, ekoloji, biyocoğrafya ve iklim bilimi gibi doğa bilimlerinin bir parçası olan bölümlerde oluşturulanlar, daha çok bitkinin genetiğini araştırma, belirli bir coğrafya üzerindeki dağılış ve yayılışını inceleme ve gelecek nesiller adına koruma altına alma amacıyla kullanılırken eczacılık gibi daha çok uygulamaya dayalı bölümlerde ilaç üretim teknikleri ve aşamaları konusunda kaynaklık etmesi için yararlanılır.

Türkiye'deki ilk herbaryum; Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi bünyesinde 1933 yılında açılmıştır. Kuruculuğunu Kurt Krause ve Hikmet Birand'ın üstlendiği bu herbaryum, ülkedeki muadilleri arasında en eskisi ve 200 bin parçalık koleksiyonuyla en çok örneğe sahip olanıdır. Bu yüzden Herbarium Turcicum (Türk Herbaryumu) olarak da anılır. Şeker Enstitüsü Herbaryumu, Atatürk Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu ve Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu fiili olarak ziyarete ve bilimsel araştırmalarda kullanmaya kapalıdır. Fakat özel olarak oluşturulan internet sitesi sayesinde EÜEF bünyesindeki herbaryuma ait tüm verilere interaktif olarak erişim sağlamak mümkündür. 2018 yılında açılan Altınbaş Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu ise bir vakıf üniversitesi tarafından kurulan ilk herbaryum olma özelliği taşımaktadır. Ayrıca; Anadolu, Ankara, Ege, Marmara, Onsekiz Mart ve Siirt Üniversiteleri ikişer herbaryuma sahipken Hacettepe, İstanbul ve Yüzüncü Yıl Üniversiteleri bünyesinde üçer adet herbaryum bulunmaktadır. 2020 yılı itibarıyla ülkenin 34 farklı ilinde, toplamda 55 adet herbaryum bulunmaktadır.

İsimlendirme ve kısaltma

Bir herbaryum oluşturmak için; ciddi bir araştırma, arşivleme ve muhafaza tekniğine sahip olunması gerekir. Herbaryumlar genellikle üniversitelerin fen ve eczacılık fakülteleri bünyesinde kurulsalar da botanik bahçeleri ya da doğa tarihi müzeleri gibi kurumlar da kendi koleksiyonlarını oluşturabilirler. Fakat yapılan bilimsel çalışmaların ve tutulan kayıtların korunması kadar bunların evrensel bilim camiasıyla paylaşılması da önem arz etmektedir. Bu yüzden; kayıt altına alınan bir bitki örneğinin bilgi etiketi oluşturulur ve saklandığı herbaryumun kısaltması not edilir. Resmi herbaryumların isimleri ve kısaltmaları, 1935 yılından beri faaliyette olan Index Herbariorum adındaki uluslararası bir veri sisteminde kayıt altına alınır. Uluslararası kodlar tayin edilirken genellikle herbaryumun bulunduğu şehrin adı baz alınsa da bağlı olduğu kurumdan gelen teklifler de göz önünde bulundurulur. Herbaryum kısaltmaları daima büyük harfle yazılır, en az bir en çok sekiz harften oluşur ve sonuna nokta konmaz.

Bu sistem sayesinde, dünya üzerinde etkin olan bütün herbaryumlar sadece kendilerine ait olan bir tanımlayıcı koda sahip olurlar ve barındırdıkları koleksiyonlar da ortak bir bilgi havuzuna aktarılır. 1952-1974 yılları arasında Uluslararası Bitki Taksonomisi Derneği tarafından idare edilen sistem, bu yıldan beri New York Botanik Bahçesi tarafından işletilmektedir. 2020 yılı itibarıyla dünyanın çeşitli ülkelerinden 3 bin 100 kadar herbaryum ve bunların barındırdıkları toplamda 390 milyondan fazla örnek bu sistemde kayıt altına alınmıştır.

Liste

Notlar

Harita

Dış bağlantılar

• Uluslararası Herbaryum İndeksi - Index Herbarium 23 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.