Tıbbi test; hastalıkları, hastalık süreçlerini, kişinin duyarlılığını saptamak, teşhis etmek veya izlemek veya bir tedavi sürecini belirlemek için yapılan tıbbi prosedürdür. Biyokimya ve moleküler teşhisle ilgili fiziksel ve görsel muayeneler, tanısal görüntüleme, genetik testler, kimyasal ve hücresel analizler gibi tıbbi testler uygun ortam ve koşullarda gerçekleştirilmektedir.
Test türleri
Amaca göre
Tıbbi testler amaçlarına göre sınıflandırılabilir. En yaygın olanları tanı, tarama ve değerlendirmedir.
Tanı
Tanı testi, genellikle semptomların ortaya çıkmasını takiben veya diğer tıbbi test sonuçlarına dayanarak, hastalığı olduğundan şüphelenilen bir kişide bunun varlığını doğrulamak veya belirlemek için yapılan bir prosedürdür. Buna ölüm sonrası yapılan tanılama testleri de dahildir. Bu tür testlere örnekler:
- Lenfoma olduğundan şüphelenilen bir hastayı incelemek için nükleer tıp değerlendirmeleri.
- Poliüri dönemlerinden sonra diabetes mellitus olduğundan şüphelenilen bir kişide kan şekerinin ölçülmesi.
- Bakteriyel bir enfeksiyonu kontrol etmek için yüksek ateşi olan bir kişinin tam kan sayımının alınması.
- Herhangi bir kalp atım düzensizliğini teşhis etmek veya belirlemek için göğüs ağrısı çeken bir hastada elektrokardiyogram bulgularının izlenmesi.
Tarama
Tarama, nüfus, aile veya iş gücü gibi tanımlanmış bir grup içindeki risk altındaki bireylerde hastalık varlığını tespit etmek veya tahmin etmek için kullanılan bir tıbbi test veya bir dizi test anlamına gelir. Taramalar, hastalık prevalansını izlemek, epidemiyolojiyi yönetmek, önlemeye yardımcı olmak veya istatistiksel amaçlar için yapılabilir.
Tarama örnekleri arasında konjenital hipotiroidizm için yenidoğan taramasının bir parçası olarak yapılan bebeğin kanındaki TSH seviyesinin ölçülmesi, uygun olmayan çalışma ortamında pasif içiciliğe maruz kalan sigara içmeyen bireylerde Akciğer kanserinin kontrol edilmesi yer alır. Ayrıca rahim ağzı kanserinin önlenmesi veya erken teşhisi için Pap smear taraması da bu kapsamdadır.
izleme
Bazı tıbbi testler, tıbbi tedavinin ilerlemesini veya tıbbi tedaviye yanıtı izlemek için kullanılır.
Yönteme göre
Çoğu test yöntemi aşağıdaki gruplardan birinde sınıflandırılabilir:
- Fotoğraflanabilen veya kaydedilebilen hasta gözlemleri
- Bireyin tıbbi geçmişi alınırken sorulan sorular
- Fizik muayenede yapılan testler
- Örneğin, bir vücut bölgesinin görüntüsünü oluşturmak için x-ışınlarının kullanıldığı radyolojik testler. Bu testler genellikle bir kontrast maddesinin uygulanmasını içerebilir.
- Vücutta test edilen in vivo teşhisler, örneğin:
- Manometri
- Gluten yükleme testi, kasılma stres testi, bronşiyal zorlama testi, oral gıda yüklemesi veya ACTH uyarı testinde olduğu gibi bir tanı ajanı uygulamak ve vücudun tepkisini ölçmek .
-
In vitro diagnostics: Bir doku veya vücut sıvısı örneği test ediliin vitro teşhisr; örneğin:
- Sıvı biyopsi
- Vücuttan alınan bir numunede mikropların varlığını veya yokluğunu belirleyen ve genellikle patojenik bakterileri tespit etmeyi hedefleyen mikrobiyolojik kültürleme .
- Genetik test
- Kan şekeri seviyesi
- Karaciğer fonksiyon testi
- Kalsiyum testi
- Sodyum, potasyum, kreatinin ve üre gibi kandaki elektrolitlerin test edilmesi
Örnek alınma yerine göre
In vitro testler, aşağıdakiler dahil olmak üzere, test edilen örneğin alınma yerine göre sınıflandırılabilir:
- Kan testleri
- İdrarın çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere idrar testleri
- Dışkı çıplak gözle muayenesi de dahil olmak üzere dışkı testleri
- Balgamın çıplak gözle muayenesi dahil balgam (balgam)
Doğruluk ve hassasiyet
- Bir laboratuvar testinin doğruluğu, referans değerle uygunluğudur. Laboratuvar ekipmanının referans malzeme ile kalibre edilmesi ve harici kalite kontrol programlarına katılarak doğruluk en üst düzeye çıkarılır.
- Bir testin hassasiyeti aynı numune üzerinde tekrar edilir testlerde aynı sonucu vermesiyle gösterilebilir. Kesin olmayan bir test, tekrarlanan ölçümlerde çok farklı sonuçlar verir. Hassasiyet, kontrol unsuru kullanılarak laboratuvarda izlenir.
Konuyla ilgili yayınlar
- First WHO Model List of Essential In Vitro Diagnostics. Cenevre: World Health Organization. 2019. ISBN 978-92-4-121026-3. ISSN 0512-3054. WHO Technical Report Series, No. 1017. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.