Sterilizasyon, bir ürünün içindeki ya da bir cismin üzerindeki bütün mikropları kesin bir şekilde öldürmek anlamına gelir. Bunun için de alkol, oksijenli su, merkürokrom gibi dezenfekte edici özelliği bulunan maddelerden yararlanılır.
Morötesi ışınlarla bunların ürettiği ozon gazı da çok etkili sterilize edici maddelerdir. Etüv ya da otoklav bu iş için kullanılır. Öte yandan ameliyatlarda kullanılacak operasyon aletleri de yaraya mikrop bulaştırmamaları için sterilize edilir. Ameliyat aletleri konteyner adını verdiğimiz muhafaza edileceği demir kutulara konulur ve böylece otoklava ya da tercih edilen bir başka cihaza yerleştirilir.
Türkiye'de en çok kullanılan yöntemler birinci sırada buhar ile sterilizasyon (otoklav) sonra etilen oksit ve kuru ısı ile sterilizasyon gelir.
Sterilizasyon ile dezenfeksiyon farklı anlamlara gelmektedir:
- Sterilizasyon bir nesne ya da obje üzerindeki tüm zararlı zararsız mikroorganizmaların yokedilmesidir.
- Dezenfeksiyon ise bir obje ya da nesne üzerindeki zararlı mikroorganizmaların yok edilmesidir. Dezenfektan olarak kimyasal maddeler kullanılırken sterilizasyon için su gibi zararsız maddeler de kullanılabilir.
Türkiye'de son 40 yıldan beri otoklav adını verdiğimiz nemli ısı (su buharı) ile sterilizasyon yapan cihazlar kullanılmaktadır. Çünkü su buharı insan sağlığına zarar vermemekte ve bu nedenle tercih edilmektedir. 134 °C de 1,5 atm basınç altında en az 3,5 dakika da ve 121 °C de 1,5 atm basınç altında en az 7 dakika da sterilizasyon gerçekleşmektedir. Dünya standartlarında bu şartlar kabul edilmektedir.
Başlıca sterilizasyon yoları şunlardır.
- ısı ile sterilizasyon
- basınçlı buhar ile sterilizasyon
- kuru sıcak hava ile sterilizasyon
- süzme ile sterilizasyon (filtrasyon)
- ışınlar ile sterilizasyon (ışınlama)
Bunlara örnek ise etilen oksit gazıyla, gazplazma ile sterilizasyon, buhar ile sterilizasyon, gluteraldehit gazıyla sterilizasyon örnek verilebilir.
Kuru ısı ile sterilizasyona örnek olarak etüv verilebilir. Ama son 5 yılda alınan ortak karar ile etüv uygulamasına son verilmiştir. Çünkü tüm bakterileri yok etmediği yapılan araştırmalarla kanıtlanmıştır.
Kimyasal maddelerin öldürücü etkisini sağlayan sebepler kısaca şunlardır:
- Dezenfektan maddenin konsantrasyonu
- Etki süresi
- Isı
- pH
- Organik maddeler
- Mikroorganzimaya bağlı etkiler
Son olarak da dezenfektan olarak seçilecek maddelerin olması gereken özellikleri şunlardır:
- Ucuz ve etkili olmalı
- Suda erimeli ve iyi ıslatıcı olmalı
- Kısa sürede etkisini göstermeli
- Az zehirli olmalı, allerjenik ve kanserojen etki göstermemeli
- Açık yaralara uygulandığında doğal direnç mekanizmalarını bozmamalı
- İnvivo ve invitro mekanizmaları bilinmeli
- Kötü kokulu olmamalıdır.
Sterilizasyon işlemi kısaca şu şekilde yapılır: Üniteye getirilen kirli aletler akıtılmadan direkt olarak eğer mevcutsa otomatik yıkama makinesinin sepetlerine yerleştirilir. Kapak kapatılır ve çalıştırılır. Ortalama 45 dakikada yıkama işlemi çeşitli evreler ile sürer. Cihaza özellikle enzimatik deterjanlar konulmalıdır. Eğer kanlı alet çoksa kan çözücü de konulabilir. Yıkama işlemi bittikten sonra aletler sorumlu eleman tarafından sepetlerden alınıp kendi konteynerına yerleştirilir. Her kurumun kendi belirlediği bir cerrahi alet sıralama düzeni vardır. Bu doğrultuda dizilen aletlerin yanına bir adet kimyasal indikatör konur ve kapak kapatılır. Sonra konteyner otoklava konur. Eğer konteyner kapaklarında filtre varsa kâğıt filtreler değiştirilir ve kapak sıkıca kapatılır. Eğer filtre yoksa konteyner kapağı köşeden açık bırakılarak otoklava yerleştirilir. Makine döngüsünü tamamlayıp sonlandığında konteyner filtreli ise hemen yerine kaldırılabilir ya da kullanılabilir. Eğer filtresiz ise konteynerın iç kısmına dokunmadan dışından kapak itilerek sıkıca kapatılır ve kullanıma hazır hale gelir.
Dış bağlantılar
- Dezenfeksiyon Antisepsi Sterilizasyon Derneği 3 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Cerrahi Sterilizasyon 11 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
