Stereotaksik cerrahi, vücuttaki küçük hedefleri bulmak ve bunlar üzerinde ablasyon, biyopsi, enjeksiyon, stimülasyon, implantasyon, radyocerrahi gibi bazı eylemleri gerçekleştirmek için kullanılan bir yöntemdir. Burada üç boyutlu bir koordinat sisteminden yararlanılarak minimal invaziv (en az hasara yol açan) bir cerrahi müdahale uygulanmaktadır.
Teoride, vücuttaki tüm organ sistemlerine stereotaksik cerrahi uygulanabilir. Bununla birlikte, referans noktalarını tespitte zorluklar ( kemik dokuların yumuşak dokularla özellikle hareket halindeki ilişkisi gib) nedeniyle yakın zamanlara kadar beyin cerrahisi ile sınırlı kalmıştır. Beynin yanı sıra meme biyopsisi ve cerrahisinde de rutin olarak uygulanabilmektedir. Prosedürü planlamak için düz röntgen görüntüleri ( radyografik mamografi), bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme kullanılabilir.
"Stereotaksik" kavramı zaman zaman kelime kökeni nedeniyle "stereotaktik" olarak da anılmaktadır.
İşlem
Stereotaktik cerrahi üç ana bileşen temelinde çalışır:
- Haritalama (atlas) çok modlu görüntü eşleştirme araçları, koordinat hesaplayıcı vb. içeren bir stereotaksik planlama sistemidir.
- Bir stereotaksik cihaz veya aparat
- Stereotaksik lokalizasyon ve yerleştirme prosedürü
Modern stereotaksik planlama sistemleri bilgisayar tabanlıdır. Stereotaktik atlas, iki koordinatlı bir planda gösterilen anatomik yapının (örneğin bir insan beyninin) bir dizi kesitidir. Böylece, her beyin yapısına, stereotaktik cihazı konumlandırmak için kullanılacak olan bir dizi üç koordinat açısı belirlenir. Çoğu atlasta kullanılan üç boyut şunlardır: latero-lateral (x), dorso-ventral (y) ve rostro-caudal (z).
Tedavi
Stereotaktik radyocerrahi
Stereotaksik radyocerrahide, kafa veya omurgadaki tanımlanmış hedefleri insizyon yapmaya gerek kalmadan etkisiz hale getirmek veya yok etmek için harici olarak üretilen iyonlaştırıcı radyasyon kullanır. Bu işlemde hedef yapıda tedavi etkinliğini korurken bitişik normal dokuya verilen hasarı azaltmak için dik doz gradyanları gerektirir. Bunun sonucu olarak, tedavi hedefinin doğruluğu 1-2 milimetre veya daha az bir sapmaya sahip olmalıdır. Hastaları mümkün olan en yüksek doğruluk ve hassasiyetle tedavi etmek için, görüntü alımından tedavi planlamasına, tedavinin mekanik yönlerine ve fraksiyon içi hareket ihtimallerine kadar tüm hatalar sistematik olarak optimize edilmelidir. Hasta bakımının kalitesini sağlamak için prosedür, bir radyasyon onkoloğu, tıbbi fizikçi ve radyasyon terapistinden oluşan multidisipliner bir ekip içerir. Özel, ticari olarak yapılandırılmış stereotaktik radyocerrahi programları, Gamma Knife,CyberKnife, ve Novalis Radiosurgery cihazları tarafından sağlanır.
Stereotaktik radyocerrahi, hem primer hem de metastazlarda tümörlerde kullanılabilen minimal invaziv bir tedavi alternatifi sağlamaktadır. Stereotaktik radyocerrahi çoğu metastaz, meningiom, schwannoma, hipofiz adenomları, arteriyovenöz malformasyonlar ve trigeminal nevralji için uygun vakalarda iyi bir tedavi seçeneğidir.
Parkinson hastalığı
Fonksiyonel beyin cerrahisi, Parkinson hastalığı, hiperkinezi, kas tonusu bozukluğu, inatçı ağrı, konvülsif bozukluklar ve psikolojik fenomenler gibi çeşitli bozuklukların tedavisinde kullanılan bir yöntemdir. Ekstra piramidal bozuklukları hafifletmek için Russell Meyers, 1939'da kaudat çekirdeğin ve putamen ve globus pallidusun bir kısmını çıkardı. İnatçı ağrıyı ortadan kaldırma girişimleride ağrı yolaklarının bazı seviyelerde kesilmesiyleuygulanmaya başlamıştır.
Konuyla ilgili yayınlar
- Armando Alaminos Bouza, "Imaging, Stereotactic Space and Targeting in Functional Neurosurgery 18 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", Functional Neurosurgery, First Edition, Publisher: Alaúde Editorial LTDA, Editor: Arthur Cukiert, pp. 67–79, (2014), 978-85-7881-248-5
- Philip L. Gildenberg, "Stereotactic Surgery: Present and Past", Stereotactic Neurosurgery (Editor: M. Peter Heilbrun). Baltimore: Williams and Wilkins (1988)
- Patrick J. Kelly, "Introduction and Historical Aspects", Tumor Stereotaxis, Philadelphia: W. B. Saunders Company (1991)
- Robert Levy, A Short History of Stereotactic Surgery 13 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cyber Museum of Neurosurgery.
- William Regine; Lawrence Chin (2008). Principles of Stereotactic Surgery. Berlin: Springer. ISBN 978-0-387-71069-3. 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2021.
- Steel, G. Gordon (2002). Basic clinical radiobiology (3rd bas.). Londra: Hodder Arnold. ISBN 978-0340807835.
- Tasker RR, Organ LW, Hawrylyshyn P (1976). "Sensory organization of the human thalamus". Applied Neurophysiology. 39 (3–4): 139-53. doi:10.1159/000102487. PMID 801856.
- Tasker RR, Hawrylyshyn P, Rowe IH, Organ LW (1977). "Computerized graphic display of results of subcortical stimulation during stereotactic surgery". Advances in Stereotactic and Functional Neurosurgery 2. Acta Neurochirurgica Supplementum. 24. ss. 85-98. doi:10.1007/978-3-7091-8482-0_14. ISBN 978-3-211-81422-2. PMID 335811.
- van Manen, Jaap (1967). Stereotactic Methods and their Applications in Disorders of the Motor System. Springfield, IL: Royal Van Gorcum.
- Zapata, A., Chefer, V. I. and Shippenberg, T. S. (2009). "Microdialysis in Rodents". Current Protocols in Neuroscience. 47: 7.2.1-7.2.29. doi:10.1002/0471142301.ns0702s47. PMC 2945307 $2. PMID 19340813.
Dış bağlantılar
- Leksell Stereotaktik Sistemi 31 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Stereotaktik Cihaz. (Fotoğraf)
- Praezis Plus: stereotaktik planlama yazılımı. 9 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- MNPS - Mevis Stereotaktik Planlama Sistemi. 3 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- StereoCheck - Stereotaktik koordinatları hesaplamak ve kontrol etmek için iPad / iPhone uygulaması 3 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Micromar stereotaktik sistem AIM 26 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.