Serebral perfüzyon basıncı veya SPB kanın beyin içerisine akışını sağlayan net basınç farkıdır. Bu basınç farkı sınırlı aralıkta tutulmaktadır. Düşük serebral perfüzyon basıncında kan akımı azalacağından iskemi ve kalıcı veya geçici beyin hasarı meydana gelebilir. Fazla olduğu durtumlarda ise kafa içi basınç arttırır.
Tanım
Kafa tası iç hacmi kafatasının kemik yapısından dolayı sabittir. Bu hacmi 3 ayrı bileşen oluşturur. Bu bileşenler: Kan, Beyin omurilik sıvısı ve beyinin yumuşak dokusudur. Bu bileşenler kafa içinde hacimsel olarak denge halindedirler. herhangi birinde ortaya çıkacak hacimsel değişim, diğerlerinin hacminde değişiklik olmasını gerektirir. Kan ve Beyin omurilik sıvısının sıkıştırılma dirençleri yüksektir, beyin dokusunun ise direnci düşüktür ve kolayca hacimsel değişikliğe uğrayabilir.
Serebral perfüzyon basıncı (SPB), Serebral kan akımını (SKA) sağlayacak basınç gradientidir. Serebrovasküler rezistans (SVR) ile ters orantılıdır.
SPB matematiksel olarak: (OAB: Ortalama arter basıncı, KIB: Kafa içi basınç)
Fizyolojik olarak kafa içi basıncı arttığı durumlarda beynin perfüzyon basıncı azalır ve hücrelere gider kan miktarı azalır. Bu iki mekanizma ile ortaya çıkar:
- Kafa içi basıncı artışına bağlı kalpten gelen kan, basıncı yüksek olduğu ortama yeterince geçemez,
- Artan kada içi basıncı damarlara dışardan baskı uygulayarak direnci arttırır.
Normal şartlarda beyaz cevherde kan akımı 20 ml/100 gr/ dakika, gri cevherde ise 70 ml/100 gr/dakikadır. Bu akım 15 ml/100gr/dakikanın altında düşerse geri dönüşsüz beyin hasarı meydana gelir.
Otoregülasyon
Normal şartlarda OAB'nin 60-160 mmHg ve KIB'nın 10 mmHg olduğu durumlarda (SPB 50-150) beyine kan akımının sağlanabilmesi otoregülasyon mekanizmaları çalışır. Bu otoregülasyon mekanizmaları belirli aralıkta çalışır ve bu limitlerin dışına çıkıldığında yeterli SKA sağlanamaz. Otoregülasyon limitlerinin dışında çıkıldığında artan Ortalama arter basıncı (OAB) serebral kan akımını (SKA) arttırırken, artan kafa içi basıncı ile serebral kan akımını azaltır. Bu nedenle travmatik beyin yaralanmalarında kafa içi basıncı arttığı için sonuçları ölümcül olabilir.Kafa travmalı hastalarda yeterli serebral kan akımını sağlayabilmek için serebral perfüzyon basıncının 70 mmHg'nin üstünde tutulması önerilir. Çocuklarda ise öneri 60 mmHg'dir. Otoregülasyon sınırları içerisinde serebral perfüzyon basıncı düşerse çok hızlı bir şekilde beyin kan damarlarında genişlemeye bağlı direnç düşürülür ve kan akımı eski haline getirilir. Bu regülasyon saniyerler içerisinde sağlanır. Kan akımındaki bu ani veya zamanla ortaya çıkan değişiklere bağlı beyin kan akımının sağlanmasına dinamik serebral otoregülasyon olarak isimlendirilir.