| |
| Endüstri | İlaç |
|---|---|
| Kurucu |
Fritz Hoffmann-La Roche 
|
| Genel merkezi | Basel, İsviçre |
| Önemli kişiler |
Franz B. Humer (CEO) William M. Burns (İlaç bölümü CEOsu) Severin Schwan (Tedavi bölümü CEOsu) Jonathan Knowles (Araştırma müdürü) |
| Gelir | > 30 milyar USD |
| Web sitesi | roche.com |
Roche (okunuşu: Roş), İsviçre kökenli çokuluslu ilaç firması. Kan kanseri tedavisinde kullanılan MabThera (Rituximab), diyalize giren kanser hastaları ile prematüre bebeklerin kansızlık tedavisinde kullanılan NeoRecormon ve Kuş gribine karşı etkili Oseltamivir (Tamiflu®) adlı başlıca ilaçların ticari haklar sahibi. Türkiye'de Roche Müstahzarları Sanayi A.Ş. tarafından temsil edilir.
Şirketin merkezi Basel'de bulunmaktadır bunun yanı sıra diğer ülkelerde de birçok farmasötik ve diagnostik üretim merkezlerine sahiptir. ABD'de Tucson, AZ; Pleasanton, CA; Vacaville, California; Oceanside, California; Branchburg, NJ; Indianapolis, Indiana; Florence, South Carolina; ve Ponce, Puerto Rico; Birleşik Krallık'ta Welwyn Garden City ve Burgess Hill; İrlanda'da Clarecastle; Almanya'da Mannheim ve Penzberg; Kanada'da Mississauga ve Laval ; Çin'de Şanghay; Hindistan'da Mumbai & Haydarabad; Brezilya'da São Paulo ve Rio de Janeiro; İtalya'da Segrate ve Milano; Güney Afrika'da Johannesburg; Pakistan'da ise Karaçi, İslamabad ve Lahor. Tüm ülkelerde toplamda 26 üretim merkezi bulunmaktadır.
Genel bilgiler
1 Ekim 1896'da Fritz Hoffmann-La Roche tarafından İsviçre'de kuruldu. Kısa sürede Almanya'da (1898), İtalya'da (1898), Fransa'da (1903), ABD'de (1905), İngiltere'de (1908) ve Rusya'da (1910) şubeler açtı. Türkiye'deki iştiraki 1958'de kuruldu.
Başlangıçta vitamin preparatlarıyla tanındı. 1957'den itibaren benzodiazepin sınıfından sakinleştiricileri piyasaya sürdü. Akne ilacı isotretinoini Accutane® ve Roaccutane® markalarıyla satarak bu piyasada lider konuma geldi. Çeşitli HIV testleri, antiretroviral ilaçlar ve kanser ilaçları da üretti.
Genel müdürlüğü Basel, İsviçre'dedir. Şirket Roche Holding AG'ye aittir. 2005 yılı itibarıyla Roche Holding hisselerinin yarısı, kurucu Hoffmann ve Oeri ailelerinin mülkiyetindeydi, %33'ü ise İsviçre kökenli başka bir ilaç şirketi olan Novartis'e aitti. Şirketin 2005 yılı geliri 27 milyar $ mertebesinde gerçekleşti. Çalışan sayısı 2014'te 88.000 kişi civarındaydı.
Firma kanuna aykırı faaliyetler nedeniyle çeşitli ülkelerde cezaya çarptırılmıştır.
Uluslararası olaylar
Vitamin karteli
1973'te Basel'deki ürün müdürü Stanley Adams, Roche'un anti tekel kanunlarını ihlâl ettiğini, rakipleriyle anlaşarak fiyat belirlediğini ve pazar paylaştığını gösteren kanıtlarla AET'ye şikâyette bulundu. Roche bundan ötürü cezalandırıldı, ancak AET'nin bir hatası sonucu ihbarı Adams'ın yaptığı ortaya çıkınca Roche bu kişiye karşı hukuksal savaş başlattı. Adams, İsviçre yasalarına göre mahrem bilgiyi açığa vurma suçundan tutuklandı. Tüm hayatını hapiste geçireceği bilgisini alan karısı intihar etti. Adams kısa süre sonra serbest bırakıldı, ancak birkaç kez daha tutuklanınca İngiltere'ye kaçtı ve bu olayı anlatan bir kitap yazdı.
Roche'un hukuk dışı fiyat belirleme sicili bundan ibaret kalmadı. 1999'da %40'lık payla vitamin pazarının lideri olan firma, BASF ve Rhone-Poulenc SA ile birlikte bir kartel kurarak vitamin fiyatlarını kanuna aykırı olarak kontrol etmeye başladı. Aynı yıl, ABD'de bu suçtan rekor düzeydeki 500 milyon Dolarlık bir cezaya çarptırıldı. Avrupa Komisyonu ise 2001'de firmaya aynı suçtan 462 milyon Avro ceza keserek bir önceki rekoru kırdı.
Kuş gribi tekeli
Filipinler sağlık bakanı Francisco Duque III, Roche'un kuş gribine karşı başlıca ilaç olan Oseltamivir'in (piyasa adı Tamiflu®) üretim ve dağıtımını "tekelleştirdiğini" iddia etti. Roche, üretim haklarını ilacı geliştiren firma olan Gilead Sciences'tan 1996 ve 2005 yıllarında satın almıştı ve kanunen üretim yetkisi olan tek şirketti.
Filipinler sağlık bakanına göre, ilacın dağıtımı birinci dünya ülkelerinde yoğunlaşmıştı, oysa asıl tehdit altında olanlar Güneydoğu Asya'daki Vietnam, Endonezya, Kamboçya, Filipinler gibi üçüncü dünya ülkeleriydi. Duque ve Filipinler başkanı Gloria Macapagal Arroyo, Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) başvurdu ve Oseltamivir'in daha yaygın üretimini ve dağıtımını talep etti.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan, Tamiflu'yu satın alma imkânı olmayan üçüncü dünya ülkeleri için ilacın markadan bağımsız ve daha ucuz üretilmesi çağrısında bulundu.
20 Ekim 2005'te Roche, Oseltamivir üretim lisanslarını diğer ilaç firmalarına satma kararı verdiğini açıkladı.
Türkiye'de
SSK skandalı
2004 Ağustos ayında Roche'un Neo-Recormon® adlı böbrek yetersizliğine ya da kanser kemoterapisine bağlı anemilerin (kansızlık) tedavisinde kullanılan ilacını bazı devlet hastanelerine 88 YTL'ye satarken SSK'ya 230 YTL'ye sattığı gazetelerde yer aldı. Bunun üzerine İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından soruşturma açıldı. İstanbul Tabip Odası'nın görevlendirdiği bilirkişi heyeti Roche'un SSK'ya fahiş fiyatla ilaç sattığına ilişkin kanıtlara yer verdiği raporunu Şubat 2005'te savcılığa teslim etti. Bunun üzerine Roche Müstahzarları AŞ'nin genel müdürünün de dahil olduğu bazı personeli ve bazı SSK yöneticileri tutuklandı. Savcılık Roche yöneticileri için 26 yıla kadar ağır hapis cezası isteğiyle İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi'nde dava açtı.
Dava sonrasında şirketin üst düzey yönetim kadrosu değiştirildi. Şirketin yeni yöneticileri, dava daha sonuçlanmadan Roche'un kanun dışı bir faaliyet yapmadığını öne sürdüler. Kaynaklar, Roche'un Neo-Recormon ilacıyla ilgili kanuna aykırı olarak yaptığı iddia edilen faaliyetleri sonucu SSK'nın zararını 8 milyon YTL civarında belirtilmektedir.
Roche Müstahzarları yeni Genel Müdürü George Nikolov Hadjiev, 18 Ekim 2006'da yaptığı açıklamada, SSK'ya fahiş fiyatla ilaç sattıklarını kabul etti, ancak bunun "teknik bir hatadan" kaynaklandığını iddia etti. 12 yıl süren dava 11 Mart 2016 tarihinde karara bağlandı ve 10 sanığa 4 yıl 2 ay hapis cezası verildi.
Diğer iddialar
SSK skandalı sonrasında, Roche'un doktorlara rüşvet verdiği, kendi sponsorluğunda yapılan sağlık taramalarında gereksiz yere ilaç kullanılmasına neden olduğu gibi iddialar basına yansıdı.
Halkla ilişkiler
Roche'un uzun süredir muhtelif halkla ilişkiler faaliyetleri olmakla birlikte, SSK skandalı sonrasında imajını düzeltmek için bu faaliyetlere ağırlık verdiği iddia edilmektedir.
Dış bağlantılar
- http://www.roche.com22 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://www.roche.com.tr8 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Roche hakkında Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığı Raporu [1]
- https://web.archive.org/web/20070326130312/http://www.8sutun.com/node/20238
