Risk kıymetlendirme: Belirlenmiş tehlikelerin gerçekleşme olasılıkları ve gerçekleşmesi durumunda oluşacak kaybın tespit edilmesi işleminin çeşitli araçlar üzerinden gösterilerek, analitik olarak hesaplanması ve simülasyonunun yapılması işlemine denir.
Risk kıymetlendirme: öncelikle işçi olmak üzere; insan, teçhizat, malzemeyi korumak ve oluşabilecek herhangi bir olay sonucunda zaman kaybını önlemek amacıyla yapılmalıdır.
Tehlikeleri bir sıraya koymak için her riski, diğer risklere göre olasılık, şiddet, ve oluşma şartları bakımından en iyi şekilde kıymetlendirmek gerekir. Riskleri kıymetlendirirken yapılması gereken, risklerin öncelik sırasına konulmasıdır.
Nükleer, Uzay, Petrol, Demir yolu ve Askeri endüstriler risk kıymetlendirme ile ilgili uzun bir geçmişe sahiptir. Endüstriler arasında kullanılan Risk kıymetlendirme metotları farklılıklar gösterebilir. Finansal, çevresel, ekolojik ve halk sağlığı gibi konular bu kararın verilmesinde etkili olabilir.
Tüm varsayımlar ve belirsizlikler açıkça ortaya konup kabul edildikten sonra objektif bir değerlendirmeyle risk kıymetlendirmesi yapılır. Risk yönetimi döngüsünün bir parçası olan risk kıymetlendirmede ortaya çıkan sorun potansiyel kaybın büyüklüğünün ve kaybın gerçekleşme olasılığının ölçülmesindeki zorluktur. Teoride ikisi de aynı derecede öneme sahiptir ancak özellikle zaman söz konusu olduğunda ve kaynak kıtlığı varsa riski yönetmek çok zor olabilir.
Risk analizi: Bir işletmenin yaptığı faaliyetler sırasında olması muhtemel potansiyel tehlikelerin tanımlanarak, bunlara ilişkin risklerin kıymetlendirilmesi ve böylece gerçekleşmesi beklenen ve muhtemel risklerle ilgili kontrol tedbirlerinin alınmasına ilişkin yöntem ve esasların tümüdür.
Uygulama
Riski analiz işlemini aşağıdaki beş başlık altında yapabiliriz:
- Tehlikeleri tanımla.
- Tanımlanan tehlikelerin hangilerinin nasıl zararlar verebileceğine karar ver.
- Riskleri değerlendir ve alınması gereken önlemleri belirle.
- Önemli bulgularını kaydet.
- Yaptığın risk analizini tekrar gözden geçir ve gerekli ise yeniden güncelle.
Değerlendirme
Türkiye'de 20/06/2012 tarihinde kabul edilen İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Kanun No: 6331) ile risk değerlendirmesi yapmak/yaptırmak yasal bir zorunluk haline getirilmiştir.
" İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (Kanun No: 6331) Madde 10 : İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak ve yaptırmakla yükümlüdür."
Günümüzde yapılan yasal düzenlemelerin amacı, proaktif olarak sorunlar ortaya çıkmadan önlemleri almaktır. Ayrıca yapılacak olan Risk Kıymetlendirmesi ile olması muhtemel iş kazalarının önüne geçilerek işveren ek maliyetlerden kurtulacaktır.
Sorumluluk
Risk kıymetlendirmesi öncelikle İş güvenliği uzmanının sorumluluğunda olmakla birlikte, işverende aynı derecede sorumludur. Ayrıca ihtiyaç duyulan her aşamada çalışanlarında sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır.
Yöntemler
Risk analizi için nitel ve nicel yöntemler mevcuttur.
- Nitel Risk Analizi Yöntemleri:
- Öncül Risk Analizi Yöntemi ve Risk Matrisleri (Preliminary Risk Analysis and Risk Matrices)
- Tehlike ve Çalışılabilirlik Çalışması (HAZOP: Hazard and Operability Studies)
- Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA: Failure Mode and Effect Analysis)
- Nicel Risk Analizi Yöntemleri:
- Ağaç Tabanlı Teknikler (Statik Analiz):
- Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis)
- Olay Ağacı Analizi (Event Tree Analysis)
- Sebep-Sonuç Analizi (Cause-Consequence Analysis)
- Yönetim Gözetim Risk Analizi (MORT: The Management Oversight and Risk Tree)
- Dinamik Sistemler için Teknikler:
- Diagraf/Hata Grafiği (Diagraph/Fault Graph)
- Markov Modelleri (Markov Modeling)
- Monte-Carlo Benzetimi
- Dinamik Olay Mantığı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Logic Analythical Methodology)
- Dinamik Olay Ağacı Analitik Yöntemi (Dynamic Event Tree Analysis Method)
- Ağaç Tabanlı Teknikler (Statik Analiz):
Hatalar
Aşırı iyimserlik, Hatalı gösterim, Kötümserlik, Önyargı ve Belirsizlik gibi sebeplerden Risk Kıymetlendirmesi yapılırken hatalar oluşabilir. Bu sebeple tehlikeleri tanımlarken objektif olmaya özen gösterilmelidir. Sorunları gizlemek yerine oluşmadan gerekli tedbirleri almanın işçi sağlığına ve maliyetlere olumlu yönde katkı sağlayacağı unutulmamalıdır.
Zamanlama
- İş başlarken veya daha önce hiç yapılmamışsa,
- Yapılan işte herhangi bir değişiklik olduğunda,
- İş kazası, Meslek hastalığı veya olmasına ramak kalan bir olaydan sonra,
- Genel kabul gören bir kural olarak her yıl yapılması gerekmektedir.
Bu makalenin bir kısmı Wikipedia'nın aynı başlıklı ingilizce makalesinden7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Ağustos 2010) alınmadır.
Bu makalenin bir kısmı Yrd.Doç.Dr. Volkan Çakır (Arel Üniveristesi) Risk Yönetimi ders notlarından alınmadır.
