Meslek hastalığı, belirli bir meslek ya da sanayi kolunda çalışanlarda çalışılan ortamdan, işin niteliğinden ya da çalışma koşullarından dolayı, bedensel ya da ruhsal bütünlüğün bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıkların ortak adıdır. İş kazası ile meslek hastalığı arasındaki temel fark, ilkinde ani bir gelişmeye yol açan bir olay bulunmasına karşılık, ikincisinde sağlığın tedrici bir gelişme sonucunda bozulmasıdır. Türkiye'de Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'na göre (Kanun Numarası 5510, Resmi Gazete:16.6.2006–26200) meslek hastalığı; çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ya da ruhi arıza halidir.
Meslek hastalıkları çoğunlukla kronik seyirli hastalıklardır ve uzun süreli etkilenme sonucunda meydana gelir. Bu yüzden meslek hastalığı tanımında bazı mesleklerde çalışıyor olmanın yanı sıra, belirli bir işyerinde uzunca bir süreden beri çalışıyor olma özelliği yer almalıdır. Başlıca meslek hastalıkları şunlardır:
Kimyasal maddelerin neden olduğu hastalıklar
- Kimyasal kökenli çevre kirlilğinde saptanan hastalıklardır (aşağıda verilen örneklere bakınız).
Kimyasal madde ateşi
- Çalışma ortamında metal buharı ya da polimer içeren madde buharı bulunanlarda görülen, gripal infeksiyon bulguları ön planda olduğu tablodur.
Solunum sistemi hastalıkları
- Pnömokonyozlar (başlıcaları): Silikozis; Asbestozis (perikard ve/veya plevra kalınlaşması, seröz ya da fibrinli plörit); Kömür madencileri pnömokonyozu (antrakoz); Metal tozları pnömokonyozu; Welders pnömokonyozu; Grafit fibrozisi
- Alerjik alveolit: Akut alerjik reaksiyonlar; Bissinozis (byssinosis); Berilliyozis (berylliosis)
- Üst solunum yolları patolojileri: Alerjik rinit; Alerjik larinks ödemi; Nasal septum lezyonları
- Larinks ve Ses hastalıkları: Ses teli nodülü; Larinks kasları felci
İyonlaştırıcı radyasyonun etkileri
- Akut radyasyon sendromu; Kronik dermatit; Kemik iliği inhibisyonu; Radyasyon kataraktı; Deri kanserleri
Kanserler
- Akciğer kanseri; Mezotelyoma (plevra, periton); Lösemi; Deri kanserleri; Mesane kanseri; Karaciğer kanseri; Üst solunum yolları kanserleri
Deri hastalıkları
- Kontakt dermatit (alerjik, kimyasal); Akneler; Candida infeksiyonları (özellikle tırnaklarda); Hayvan atıklarından kökenli infeksiyonlar; Ürtiker; Dermatozlar
Lokomotor sistem hastalıkları
Eklem ve eklem kılıfları patolojileri; Tendon yangıları; Omuz eklemine özgü patolojiler; Kemiklerde yorgunluk kırıkları
Periferik sinir sistemi hastalıkları
- Karpal tünel sendromu; Guyoni tünel sendromu; Çömelerek çalışanlarda n.fibularis lezyonları; Ulnar sinir patolojileri
İşitme sorunları
- Gürültü kökenli işitme sorunları
- Makina sesinden kulak zarının zarar görmesi
Vibrasyon (titreşim) sendromu
- Vibrasyon angionöropatisi; Osteoartiküler patolojiler; Angionöropatisi + Osteoartiküler patolojiler
Yüksek atmosfer basıncı
Isı değişikliği
- Sıcak çarpması; Soğuk yaraları (frostbite)
Göz hastalıkları
- Alerjik konjunktivit; Radyasyon (ultraviole) konjunktiviti / kataraktı; Viral konjunktivit / keratit; Toksik gazlara bağlı kornea lezyonları; Radyasyona bağlı retina ve koroid dejenerasyonları; İyonlaştırıcı radyasyon kataraktı
İnfeksiyon hastalıkları
- Bakteri/Virüs/Parazit hastalıkları (Sağlıkçılar; Hayvancılık işleri; Temizlik işleri)
Meslek Hastalıkları (örnekler)
Solunum sistemi hastalıkları
Akciğer ödemi, pnömoni, KOAH, akciğer kanseri
İş kolu: Tekstil üretimi, boyacılık, et paketleme, hayvancılık, radyoloji, motorlu araç gazları, endüstriyel hava kirliliği, ısınma kökenli hava kirliliği, madencilik
Kirleticiler: Arsenik, asbest, krom, demir oksid, radyasyon, berilyum, ozon, azot oksidleri, karbon monoksid, tekstil tozları, vinil klorür, teflon tozları
Kalp-damar (kardiyovasküler) sistem hastalıkları
Ateroskleroz ve komplikasyonları
İş kolu: Motorlu araç gazları, endüstriyel hava kirliliği, ısınma kökenli hava kirliliği, selofan ve plastik işçiliği, motorlu araç tamirciliği, madencilik
Kirleticiler: Karbonmonoksid, hidrojen sülfür, baryum, organik fosfor bileşikleri, solventli yapıştırıcılar, solventler
Sindirim sistemi hastalıkları
Erozyonlar, ülserler, kanamalar, karaciğer nekrozları, siroz, karaciğer kanseri
İş kolu: Mücevher işçiliği, kuru temizleme, soğutma sistemleri işçiliği, gıda üretimi, matbaacılık, akü ve pil işçiliği, boya üretimi
Kirleticiler: Metaller (kurşun, kadmiyum, fosfor, berilyum, arsenik), karbon tetraklorür, klorlu hidrokarbonlar, nitrozaminler, vinil klorür, aflatoksin, bakteri toksinleri
Üriner sistem
Kronik böbrek hastalıkları, mesane kanseri
İş kolu: Kurşun işçiliği, tekstil üretimi, akü üretimi
Kirleticiler: Kadmiyum, kurşun, cıva, organik boyalar, halojenli hidrokarbonlar
Sinir sistemi
Ekstrapiramidal bozukluklar, periferik nöropatiler
İş kolu: Ağaç işçiliği, boyacılık, ekzost gazları, ısı yalıtımcılığı, kurşun işçiliği, tekstil üretimi, petrokimya, pestisidler, akü işçiliği, bozuk gıdalar
Kirleticiler: Cıva, manganez, kurşun, karbon monoksid, fluor, organik fosfor bileşikleri, hekzan, organik solventler, ağaç koruyucu maddeler
