Merdiven asansörü, merdiven kullanmakta yani inip çıkmakta zorluk çekenler için tasarlanmış asansör sistemleridir. Bu asansörler genellikler klasik tip asansörlerin yapılamayacağı durumlarda alternatif bir çözümdür. Bazı mekanlara dikey çalışan klasik tip insan asansörü yapılamaz, bunun birçok sebebi olabilir. Örneğin dikey asansör için motor dairesi bulunamayabilir, bina içinde yeterli derinlikte kuyu yoktur veya asansör için yeterli alan bulunamaz. Klasik tip asansörler için bina içinde en azından 100 x 100 cm ölçülerinde bir alan bulunması gereklidir ki bir kişilik asansör bu alanda çalışabilsin. Tabi bu ölçü asansör teknolojisine göre daha ufak veya daha büyük gereklilik gösterebilir.
Yaşlıların, engellilerin bu asansörü kullanabileceği gibi geçici rahatsızlıkları olan, spor yaralanmaları dahil ayaklarında rahatsızlıkları olan ve merdiven inip çıkmakta zorlananlar için çok uygun bir asansör modelidir.
Bu asansör modeli merdivene monte edilen bir ray üzerinde hareket eden koltuktan oluşur. Bu yüzden merdiven asansörüne "koltuklu merdiven asansörü" de denebilir.
Koltuklu merdiven asansörleri hemen hemen her tip merdivene uygulanabilir. Merdiven basamaklarının genişliği asansör modeline göre 70 cm'den daha büyük olmasını gerektirir. 2021 yılı teknolojisinde merdiven dikliği %72 eğime kadar asansör yapılabilir. Standart merdivenlerin açısının %45'e kadar olduğunu düşünürsek her tip dik merdivene yapılabileceğini de söyleyebiliriz. Yuvarlak, düz, köşeli, helezon her tip merdivene uygulanabilir.
Ayrıca merdiven asansörleri iç mekan ve dış mekan olmak üzere 2 ayrı gruba da ayrılırlar. Böylece daha uygun fiyatlı ürün yapılacak yere göre tercih edilebilir. Örneğin iç mekan (indoor) için gerekli bir yere dış mekan için üretilmiş bir model de monte edilebilir ama gereksiz yere daha fazla maliyet ödenmiş olur.
Tekerlekli sandalye ile üzerine çıkılan bir platformdan oluşan ayrı bir modeli de vardır merdiven asansörlerinin. Ama bu model daha çok "engelliler için platform tipi merdiven asansörü" olarak adlandırıldığı için bu konu içerisinde anlatılmayacaktır.
Koltuklu merdiven asansörleri ile olarak 1920 li yılların sonuna doğru Avrupa'da düşünülmeye ve tasarlanmaya başladı. Savaş yıllarından sonra 1960 lı yıllarda ise ilk merdiven asansörleri piyasaya sunulmaya başladı.
1886 yılı kuruluşlu Handicare firması ilk merdiven asansörlerini 1960'tan sonra pazara sürdü.
Koltuklu merdiven asansörleri katlandığı için merdivende yer kaplamaz, geçişleri engellemez. Asansörün rayı eşya taşınmasına kesinlikle engel olmaz çünkü ray sistemi aşağıdan ve kimsenin anatomik olarak ayak basmayacağı noktalara monte edilirler.
Son derece güvenlidirler, koltuk üzerinden standart olarak emniyet kemeri bulunur ve kişinin rahatsızlığına göre birçok emniyet kemeri modelleri de mevcuttur. Henüz koltuktan düşme ile ilgili bir vaka bildirilmemiştir.
Merdiven asansörünün yanlarında, kolçaklarında ve altında hassas güvenlik sensorları mevcuttur. Eğer hareket halinde iken koltuğu bir şey dokunur, çarpar veya sıkışırsa asansör sensorlar sayesinde hemen durur.
Merdiven asansörlerini hem üzerindeki standart bir joystick ve hem de uzaktan kumandalar ile hareket eder. Böylece asansörü kata çağırabilir veya istediğiniz kata gönderebilirsiniz.
Merdiven asansörlerinin günümüz teknolojisine göre en gelişmiş modelleri çift sürüş motorlu olan modelleridir. BU çift sürüşlü motorlar yedek motor gibi değildir, senkronize çalışırlar. Eğer birisi durur veya arıza yaparsa diğeri de daha fazla zarar görmesini engellemek için durur. Ama bu motorlar her zaman %50 performans ile çalışırlar, böylece tek motorlu sistemler gibi yorulmaz, ısınmaz ve aşınmazlar. Böylece arıza riski de çok azalmış olur.
Merdiven asansörleri her zaman için DC yani aküden aldığı elektrik gücü ile çalışır. Şehir elektriğinden güç alarak çalışmaz. Böylece elektrik kesintilerinden etkilenmez. Aksi olsaydı kullanan kişi elektrik kesildiğinde basamaklar üzerinde kalabilirdi. Ama akü gücü ile hareket ettiği için merdiven asansörü elektrik kesintilerinden kesinlikle etkilenmez. Koltuk duraklara geldiğinde otomatik olarak şarj olmaya başlar. Her durakta bir şarj istasyonu vardır ve dışarıdan müdahaleye gerek olmadan merdiven asansörleri kendi kendilerine şarj olmaktadırlar.
Koltuklu merdiven asansörleri 6 kata kadar yapılabilir.
Dış ortam merdiven asansörlerinin IP sertifikaları olup, dış hava şartlarına karşı dayanıklıdırlar. Ancak üzerleri bir kılıf ile örtülmektedir. Bu kılıfın kullanılmasının sebebi ise yağmurdan etkilenmemesi için değil kullanılmak istendiğinde koltuğun temiz olarak kalmasını sağlamak içindir.
Bu asansörlerin de diğer asansörlerde olduğu gibi periyodik bakımları şarttır. Asansör seyahat mesafesine ve kullanma sıklığına göre 6 ayda bir veya senede 1 defa bakımlarının yapılması gerekmektedir.
Merdiven asansörleri "engelli ürünleri" yönetmeliğine tabiidir ve KDV oranı sıfırdır.
Bu asansör modelini binasına yaptırmak isteyenlerin belediyeden izin almasına gerek yoktur; asansör ruhsata veya izne tabii değildir. Ortak alana yapılacak olan merdiven asansörleri için 4133 Sayılı KAT MÜLKİYETİ Kanunu'nun 634 numaralı ve 23/6/1965 tarihli resmi gazetede yayınlanan 42 maddesine göre şöyle yazmaktadır:
Madde 42 – Kat malikleri, ana gayrimenkulün ortak yerlerinde kendi başlarında bir değişiklik yapamazlar; ortak yerlerin düzgün veya bunları kullanmanın daha rahat ve kolay bir hale konulmasına veya bu yerlerden elde edilecek faydanın çoğaltılmasına yarayacak bütün yenilik ve ilaveler, kat maliklerinin sayı ve arsa payı çoğunluğu ile verecekleri karar üzerine yapılır. (Ek fıkra: 1/7/2005-5378/19 md.) Engellilerin yaşamı için zorunluluk göstermesi hâlinde, proje tadili kat maliklerinin en geç üç ay içerisinde yapacağı toplantıda görüşülerek sayı ve arsa payı çoğunluğu ile karara bağlanır. Toplantının bu süre içerisinde yapılamaması veya tadilat talebinin çoğunlukla kabul edilmemesi durumunda; ilgili kat malikinin talebi üzerine bina güvenliğinin tehlikeye sokulmadığını bildirir komisyon raporuna istinaden ilgili mercilerden alınacak tasdikli proje değişikliği veya krokiye göre inşaat, onarım ve tesis yapılır. İlgili merciler, tasdikli proje değişikliği veya kroki taleplerini en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Komisyonun teşkili, çalışma usûlü ile engellinin kullanımından sonraki süreç ile ilgili usûl ve esaslar Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile Özürlüler İdaresi Başkanlığı tarafından müştereken hazırlanacak yönetmelikle belirlenir. (1) Bu işlerin giderleri, yeniliklerden faydalananlar tarafından, faydalanma oranına göre, ödenir.
Merdiven asansörleri merdiven kullanmakta zorluk çekenler için hayatı kolaylaştıran ve yaşam kalitelerini artıran birer asansör sistemleridir.
