Mantar zehirleri ya da toksinleri, mantarlar tarafından üretilen ve canlılığa olumsuz etkileri bulunan zehirli maddler.
Zehirli mantarın veya zehirlerinin vücuda alınmasıyla organ ve sistemlerde rahatsızlıklara ve hatta ölümlere yol açabilirler.
Mantar zehirleri
Zehirli mantarların toksinleri yapısal açıdan iki gruba ayrılmaktadır. Bu iki grup içinde çok sayıda zehirleyici madde çeşitleri bulunur. Bu maddeler değişik türlerde zehirlenmelere yol açar. Bugüne kadar yapılan çalışmalara göre mantar zehirlenmeleri 9 Grup altında toplanmıştır.
-
Azot içeren bileşikler
- tuaranımsı mantar.
- Antrakinonlar
- Azotsuz bileşikler
- Oksolanlar
- Azot heterosiklik bileşikler
- Amid ve peptidler
- N-N bağlı bileşikler
Mantar zehirlenme tipleri
- Falloides sendromu (Amanita phalloides mantarı)
- Orellanus sendromu
- Giromitra sendromu
- Muskarin sendromu (Amanita muscaria mantarı)
- Pantherina sendromu (Amanita pantherina mantarı)
- Psilosibin sendromu
- Koprinus sendromu
- Paksillus sendromu
- Gastrointestinal sendrom
Zehirlenme tiplerine göre bazı mantarlar
Monomethylhydrazine zehirlenmeler
Semptomlar:
- mide bulantısı ve kusma
- Kanlı ve sulu ishal
- Kas krampları
- Karın bölgesinde ağrı
Ciddi durumlarda ise karaciğer yetmezliği, yüksek ateş ve koma gibi ağır semptomlar görülebilir ve ölüm yenildikten sonra 2-4 gün sonra gerçekleşir.
Zehirlenme belirtileri
Mantar zehirlenmelerinde ciddi belirtiler daima mantarı yedikten hemen sonra başlar, toksin böbreklere bir saat sonra ulaşır. Bazı hastalarda belirtiler günler sonra ortaya çıkmaya başlar.
Tipik belirtiler şunlardır:
- Yorgunluk
- Şiddetli ağrı
- Baş dönmesi
- Soğuk terleme
- Kusma
- Sarılık
- Şiddetli ishal
- Hayal görme
Zehirli mantarlar ve zehirleri hakkında
Bir mantarın zehirli olup olmadığının teşhisi için genel bir kural yoktur. Halk arasında zehirli mantarların tanınması ile ilgili söylenen kurallar ise yanıltıcı olabilir. Örneğin:
- Parlak ve canlı renklidirler: Yanlış. Ölümcül derecede zehirli olan Amanita virosa beyazdır.
- Zehirli mantarlar böceklenmez: Yanlış. Omurgasızlar için zehirli olmayan bazı mantarlar insanlar için tehlikeli olabilir. Örneğin Amanita phalloides en çok ölüme neden olan mantar olmasına karşın sıklıkla böcek larvaları da barındırır.
- Gümüş veya soğana temas edince kararır: Yanlış. Tüm yaşlanan mantarlar genelde kararmaya meyillidir.
- Yeterince pişirilince zehiri geçer: Yanlış. Bazı zehirlerin kimyasal yapısı ısıya dayanıklıdır. pişse bile etkilerini kaybetmez.
Dolayısıyla mantar zehirlenmelerinden belirli bir kuralı yoktur, bu yüzden kesin olarak teşhis edilmemiş olan veya şüpheli mantarların yenmemesi gerekir.
