Kemerli burun veya Romalı burnu, burun kökü belirgin insan burnudur. Burun kökünün belirgin olması burnun kavisli veya hafifçe bükülmüş gibi gözükmesine neden olur. Kemerli burnun İngilizcesi için kullanılan Aquiline kelimesi, Latincede kartalın kavisli gagalarını tanımlamak için kullanılan ve "kartal benzeri" anlamına gelen aquilinus kelimesinden türemiştir. Bazı ırklarda, etnik gruplarda, ve coğrafi gruplarda sık görüldüğü düşünülen kemerli burun, bazen zeka, statü, kişilik vb. gibi fiziksel olmayan özelliklerle ilişkilendirilse de, hiçbir bilimsel çalışmada böyle bir bağlantı olduğu tespit edilmemiştir. Kemerli burun, coğrafi olarak birbiriyle alakasız olan birçok toplumda görülmektedir.
Yayılımı
Kemerli burna neredeyse dünyanın her yerinde rastlanılsa da, en yoğun olarak Güney Avrupa, Balkanlar, Kafkaslar, Güney Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Afrika Boynuzu'nda yaşayan etnik gruplarda görüldüğü düşünülmektedir. Antropometri alanında yazan bazı yazarlar, kemerli burnu bazı halk veya ırkların bir özelliği olarak nitelemiştir; örneğin: antropolog Jan Czekanowski'ye göre, kemerli burun en çok Arap ve Ermenilerde görülmektedir. Ayrıca, İtalyanlar, Güney Fransalılar, Portekizliler ve İspanyollar arasında "Roma burnu" olarak bilinen kemerli burna, Akdeniz ve Dinarid ırkında da rastlanmaktadır.
Irkçı söylemler
Özellikle aydınlanma sonrası dönemde yaşamış Batılı bilim insanı ve yazarlar, Roma burnunu güzellik ve asaletin simgesi olarak nitelendirmiştir. Bununla beraber Roma burnu terimini ilk kez Plutarhos, Marcus Antonius'u tanımlarken kullanmıştır. Nazi ırkçılarına göre, “çengel” Yahudi burnu olarak geçen burun, Yahudilerde görülen bir özellikti. Bununla birlikte, Maurice Fishberg'in yazdığı Yahudiler, Irk ve Çevre (1911) 'de adlı kitapta, istatistiklere göre kemerli burnun Yahudilerin karakteristik özelliği olmadığı, dünyanın her yerinde görüldüğü yazmaktadır.Victoria devrinde popüler olan fizyonomiye göre, Ari ırkın özelliklerinden biri de "belirgin" bir burun türü idi: "Burun ve yanakların şekli, kafanın önündeki eğiminin açısı gibi deneğin sosyal statüsü ve zeka düzeyini gösterirdi. Roma burnu, kalkık burna kıyasla daha güçlü ve dayanıklı insanlarda bulunurdu, ayrıca ağır çeneler kişinin içindeki gizli duygusallığı ve kalitesizliği ortaya çıkarırdı".
Anasa (kelimenin tam anlamıyla "burnu olmayanlar", mecazi olarak "kemerli burnu olmayanlar") kelimesi, Hindular için kutsal olan Vedalarda yerel halkı tanımlamak için kullanılmaktadır. Vedalarda burnu farklı olan Aryanlar, onlardan farklı ve damgalanmış olarak kabul edilirdi.
Reel Bad Arabs kitabının yazarı Jack Shaheen gibi eleştirmenler, Hollywood'daki kanca burunlu, cüppeli Arapların imajının Nazi filmlerdeki Yahudilerin imajıyla paralel olduğunu savunmaktadır. Shaheen'e göre, Venedik Taciri'ndeki Shylock, kanca burunlu Arap şeyhlerine benzemektedir ve Batılılarda “öteki” korkusunun yansımasıdır.
Kızılderililerde kemerli burun
Kemerli burun, bazı Kızılderili kabileler arasında ayırt edici bir özellik olarak kabul edilirdi. Genellikle kendi fiziksel özelliklerini isimleri olarak kullanan Kızılderililerde, Kanca Burun ve Şef Henry Roman Burun gibi kemerli burna atıfta bulunan isimler popülerdi. Batılıların Kızılderili tasvirlerinde kemerli burun, "asil savaşçı" tipinin standart özelliklerinden biridir. Renee Ann Cramer, Cash, Color and Colonialism (2005) adlı kitabında kemerli burnun Kızılderiler için çok önemli bir özellik olduğunu yazmıştır. Cramer'a göre bu özelliklere sahip olmayan kabileler, ABD hükûmetinden "federal tanıma" veya "onay" alma konusunda zorluklar yaşamıştır.
Kuzey Afrika'da kemerli burun
Düz ve yassı burun Sahra Altı Afrika'daki halklarda yaygın olarak görülür. On dokuzuncu yüzyılda yaşamış yazar ve gezginler (Colin Mackenzie gibi) düz ve geniş burnun "Siyahi" ırkın özelliklerinden biri olduğunu yazmıştır. Siyahi ırkta görülen bu burun, Kafkas ırkında görülen düz ve dışbükey burunlardan farklıdır.
1930'larda, Tswana ve Xhosa halklarında kemerli burun kızlar için bir güzellik göstergesi olarak kabul edilirdi. Bununla beraber, son dönemde yapılan araştırmalarda güzellik tercihlerinin sömürge dönemi sonrasında ortaya çıkıp çıkmadığı incelenmiştir. Araştırmada bir sonuca ulaşılamamıştır.Aphra Behn'in Behn'in Oroonoko'nun (1688) adlı eserinde geçen karakter, burun şeklinin Afrika'daki önemini gösteren iyi bir örnektir. Karakter Afrikalı bir prens olmasına rağmen, saçları düzdür, dudakları incedir, Fransızca bilir ve Afrikalılardaki düz ve yassı burnun yerine Roma burnuna sahiptir. Onu diğer Afrikalılardan ayıran bu özellikler, karakteri asil ve Avrupalılarla "eşit" olarak göstermektedir.
Carleton Coon'un 1939'da yaptığı kraniyometrik analize göre, Afrika'da görülen kemerli burunlar büyük ölçüde Kuzey Afrika ve Afrika Boynuzu'ndaki (Sahra Altı Afrika'nın aksine) halklarda görülmektedir. Bu bölgede yaşayan halklar çoğunlukla Arap ve "Negroid" olmayan diğer halklardan oluşmaktadır. Bununla birlikte, bu alanlardaki burun profillerinin çoğunu dar ve düz burunlar oluşturur. Coon, ayrıca kemerli burnun Cezayir, Mısır, Tunus, Fas, Eritre, Etiyopya ve Somalililerde Güney Avrupalılara kıyasla daha yaygın olduğu bildirilmiştir. Aralarında Kıptî ve fellahlarında bulunduğu Mısır'da, üç burun tipi tespit edilmiştir: İnce yüz, ince çene ve ince dudakların olduğu ilk profilde dar ve kemerli burun görülmektedir. Daha geniş ve kısa bir yüzün olduğu ikinci profilde, burnun kemeri daha alçaktır. İkinci profilde çene daha belirgin ve geniştir. Üçüncü burun tipi ise geniştir.
Madison Grant (The Passing of the Great Race (1911) ve diğer eserlerinde) ve William Z. Ripley gibi Batılı antropologlar, kemerli burnun Nordik, Cermen, Kelt, Norman, Frank, ve Anglo-Sakson halklarının karakteristik özelliği olduğunu yazmıştır. Grant, İskandinavların kemerli buruna sahip olduğunu söyledikten sonra, tarihte öne çıkan birçok erkekte kemerli burna ve "Nordik"lerin karakteristik özelliği olarak tanımladığı şeylere rastlamıştır Dante Alighieri ve Kral Davud bu özelliklere sahip figürlerden bazılarıdır. Grant, İsa'yı da "fiziksel ve ahlaki niteliklere" sahip olarak tanımlamıştır.
Güney Asya'da kemerli burun
Geleneksel Hindu mitolojisindeki güçlü veya kahraman figürlerinde görülen kemerli burun, eskiden Hint ve Güneydoğu Asya toplumlarında güzellik standardı kabul edilmekteydi. Kemerli burun, Afganistan, Dardistan, Pakistan ve Keşmir bölgelerinde yaşayan bazı etnik gruplarda en yaygın görülen burun tipidir ve Gandhara'daki (Üst Indus ve Kabil Nehri Vadilerini kapsayan bölge, günümüzde Kuzey Pakistan ve Keşmir bölgesi) Greko-Budist heykellerde bu burun tipine sıkça rastlanmaktadır. Etnograf George Campbell, Ethnology of India adlı kitabında şöyle yazmıştır:
"Keşmir Brahminleri arasında yüksek ve kemerli burun yaygın olarak görülmektedir. Yunan heykelinin kaşını biraz kaldırın ve burun köprüsündeki kemikli noktada küçük bir dönüş yapın, Hindistan'ın bu bölümünde yaşayan standart insan modelini elde edeceksiniz. Bu profile Peşaver Vadisi'ndeki heykellerde de rastlanmaktadır."
Gezgin ve Babür sarayının özel doktoru Francois Bernier, açık ten ve kemerli burunlardan dolayı Kaşmirlilerin Yahudi soylu iddia etmiştir.
Konuyla ilgili yayınlar
- Michelangelo's Nose: A Myth and Its Maker. John Wiley & Sons. 2007. ISBN 9780271032726. 17 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.