| İzotretinoin | |
|---|---|
| |
| |
| Sistematik (IUPAC) adı | |
| (2Z,4E,6E,8E)-3,7-Dimetil-9-(2,6,6-trimetilsikloheks-1-en-1-il)nona-2,4,6,8-tetraenoik asit | |
| Kimlik belirteçleri | |
| CAS numarası | 4759-48-2 |
| ATC kodu | D10AD04 |
| PubChem | 5282379 |
| DrugBank | DB00982 |
| Kimyasal özellikler | |
| Kimyasal formül | C20H28O2 |
| Moleküler ağırlık | 300.44 g/mol |
| SMILES | search in eMolecules, PubChem |
| Farmakokinetik özellikler | |
| Biyoyararlanım | Variable |
| Proteine bağlanma | 99.9% |
| Metabolizma | Hepatik |
| Yarılanma ömrü | 10–20 saat |
| Atılma | Renal ve Dışkı |
| Tedavi bilgileri | |
| Gebelik kategorisi |
ABD - X Avustralya - X |
| Yasal durum | Prescription Only (S4)(AU) ?(CA) POM(UK) ℞-only(ABD) ℞ Prescription only |
| Uygulama yolu | Oral, Topikal |
Accutane markası altında satılan izotretinoin (13-cis-retinoik asit olarak da bilinir), esas olarak şiddetli akneleri tedavi etmek için kullanılan bir kimyasal ilaçtır. Ayrıca bazı cilt kanserlerini (skuamöz hücreli karsinom) önlemek veya tedavi etmek için de kullanılır. İnsan bedeninde tabiatı gereği az bulunan bir kimyasal olan retinoid içerir, yani vitamin A ile ilgilidir. İzomeri tretinoin de bir akne ilacıdır. En yaygın gözlemlenen yan etkileri, akneler üzerinde geçici bir kötüleşme (1–4 ay süren), nemsiz kuru dudaklar (keilit), kuru ve kırılgan cilt ve güneş yanığına karşı artan duyarlılıktır. Yaygın olmayan veya nadir görülen yan etkiler arasında kas ağrıları ve baş ağrıları bulunur.
Tarihçesi
İzotretinoin ilk olarak 1969 yılında patentlendi ve tıbbi kullanımı 1971'de başladı.Hoffmann-La Roche tarafından Accutane olarak pazarlandı. Yıllar boyunca iyi sattı, ama 2009 yılında, Roche, Accutane'i, ABD pazarından, enflamatuar bağırsak hastalığı iddiaları karşısında eski Accutane kullanıcılarına milyonlarca dolar tazminat verdikten sonra çıkarmaya karar verdi. Amerikan Gastroenteroloji Koleji, inflamatuar bağırsak hastalığı olan kişilerin, aknelerini izotretinoin ile tedavi etmekten kaçınmaması gerektiğini belirten bir çalışma yayınladı. Daha sonra genel telif lisansa açıldı ve 2017 itibarıyla dünya çapında birçok marka adı altında pazarlandı.
Tıbbi kullanımı
İzotretinoin öncelikle diğer tedavi yöntemlerine tepki vermeyen şiddetli akne durumunda kullanılır. Pek çok dermatolog aynı zamanda şiddetli olmayan akne vakalarında da aknenin yol açtığı fiziksel ve psikolojik zararları önlemek için kullanımını önermektedir. Nadiren, belirli cilt kanserleri (skuamöz hücreli karsinom) ve diğer kanserlerin tedavisinde de kullanılır. Genellikle ölümcül deri hastalığı Harlequin-tip iktiyozis ve lamellar iktiyozis tedavisinde kullanılır.
Sınırlamalar
Amerika Birleşik Devletleri'nde, ilacı elde etmek için özel bir prosedür gereklidir. Diğer birçok ülkede, bu riskleri açıklayan bir onay formu gereklidir. İzotretinoin kullanan kadınlar, izotretinoin tedavisinin kesilmesinden sonra 1 ay boyunca hamile kalmamalıdır. Cinsel yoksunluk veya etkili kontrasepsiyon bu dönemde zorunludur. Korunma yöntemleri, (örneğin, kondomlar), yaklaşık olarak %3'lük kabul edilemez başarısızlık oranları nedeniyle yeterli kabul edilmemektedir. İzotretinoin tedavisi alırken gebe kalan kadınlara genellikle kürtaj önerilir.
Yan etkileri
En sık görülen yan etkiler, aknenin (1-4 ay süren geçici) kötüleşmesi, kuru dudaklar (nekilit), kuru ve kırılgan cilt ve güneş yanığına karşı artmış duyarlılıktır. Nadir görülen yan etkiler arasında kas ağrıları ve baş ağrıları bulunur.
İzotretinoinin, normal embriyonik gelişimi kontrol eden doğal bir A vitamini türevi olan retinoik aside yakın benzerliği nedeniyle, in-utero maruziyetine bağlı doğum kusurlarına neden olduğu bilinmektedir. Psikiyatrik yan etkileri, en sık depresyon ve aynı zamanda daha nadiren psikoz ve sıra dışı davranışlarla da ilişkilidir, ancak bu etkiler nadirdir. Diğer nadir yan etkiler arasında hiperostoz ve prematüre epifiz kapanması olduğu bildirilmiştir.