Hipertrofi ya da irileşim, bir doku ya da organın hacminin, temel yapı taşları olan hücrelerindeki büyüme nedeniyle artmasıdır. Çoğunlukla hiperplazi ile karıştırılır ancak hiperplazi dokudaki hücrelerin büyüklüğünün değil sayılarının artması sonucu meydana gelen hacim artışıyken, hipertrofi sürecinde çoğunlukla hücre sayısında değişim olmaz. Hipertrofi ve hiperplazi her ne kadar tamamen farklı süreçler olsalar da kimi olgularda birlikte görülürler. Örneğin, hamilelik sırasında rahmin büyümesi bu iki sürecin beraber işlediği durumlardandır.
Hipertrofi, hücrelere, daha çok çalışmaları ya da daha güçlü olmaları yönünde gelen uyarıların sonucunda beliren bir adaptasyon biçimidir. Uyarılardan etkilenen hücrelerin metabolizması artar, sitoplazmaları genişler ve organelleri çoğalır. Hipertrofik organ normale dönebilir (reversibldir). Etkilenen hücrelerin oluşturduğu doku ve organlar büyür.
Saf hipertrofi örneklerin çoğunda kas dokusunun etkilendiği izlenir:
- Sporcuların iskelet kaslarında görülen hipertrofi,
- Hipertansiyon hastalarında saptanan kalp hipertrofisi.
Fizyolojik hipertrofi
- Sporculardaki iskelet ve kalp kası hipertrofisi (sporcu kalbi)
- Gebelikte uterusun büyümesi (hipertrofi ile birlikte hiperplazi de saptanır)
Patolojik hipertrofi
Kalp hipertrofileri en önemli patolojik hipertrofi olgusudur. Nedenleri:
- Hipertansiyon
- Aort kapağı stenozu
- Kalp defektleri
- Kalıtsal kalp hipertrofisi (anormal beta-myosin geni; Reggie Lewis hastalığı).