Gizli yüz tanıma
Gizli yüz tanıma, prospagnozi hastalığına sahip olan kişilerin bilinçsiz bir şekilde tanıdık yüzleri tanıması durumudur. Bu durumu ifade eden kişiler, daha önce gördükleri insanların yüzlerini tanıdıklarının farkında değillerdir.
Prospagnozi terimi 1947 yılında Joachim tarafından yaratılmıştır.Bu hastalığa sahip olan kişiler yüzleri açıkça tanıma yeteneğine sahip değillerdir fakat bu kişilerin gizlice yüzleri tanıma yeteneğe sahip olduğunu gösteren keşifler yapılmıştır.
İki çeşit prospagnozi bulunmaktadır; doğuştan ve edinilmiş prospagnozi. Doğuştan prospagnozi beyin hasarı olmadan yüzleri tanıma yeteneğinde sorun olması iken edinilmiş prospagnozi beyinde sağ oksipital-temporal bölgesinin zarar görmesi sonucu oluşur. 1950’lerde beynin sağ yarım küresinin yüz tanımada görev aldığı teorileştirilmiştir ve 1960’larda bu teori birçok deneyle birlikte desteklenmiştir.
Prosopagnozisi olan hastalarda, açık yüz tanıma yeteneği bloke edilmiş olsa da, bazı hastaların kendilerine tanıdık gelen yüzleri farkında olmadan tanıma yeteneğine sahip olabileceğini gösteren birçok çalışma yapılmıştır. Bu deneylerde, gizli yüz tanımayı göstermek için davranışsal ve fizyolojik ölçümler kullanılmıştır. Kullanılan yaygın bir fizyolojik ölçüm, cilt iletkenlik tepkileri (CIT) kullanılarak proposopagnozisi olan hastaların otonom aktivitelerinin ölçümüdür. Hastaların, tanıdık yüzlerin resimlerine gösterdikleri fizyolojik tepki, tanıdık olmayan yüzlere kıyasla daha fazladır.
Teoriler ve Akıl Yürütmeler
Bilişsel yüz tanıma konusunda birçok teori ortaya atılmıştır. Birinci teori, prosopagnozi ve gizli tanıma arasındaki çelişki üzerinedir. Prosopagnozi, yüzleri tanıyamamadır, ancak görme sisteminin ventral yolunda meydana gelen hasardan kaynaklandığına inanılmaktadır. Oysa gizli tanıma, yüzleri tanıma yeteneklerini kaybetmiş insanlarda gösterilir, bu da amigdalaya kadar uzanan sağlam bir ventral limbik yapı anlamına gelir.
İkinci teori, Grueter tarafından geliştirilmiştir ve gelişimsel prosopagnozi vakalarında gizli yüz tanımanın gözlenemeyeceğini belirtir. Gelişimsel prosopagnozi, beyin hasarı ve görme veya düşünme bozukluğu olmaksızın ciddi bir yüz işleme bozukluğudur, ancak bazen aile bireylerinde ortak olarak ortaya çıkabilir (bozukluğun genetik bir nedeni olabileceğine dair bazı belirtilere işaret eder). Bu teorinin, normal işleme sırasında yaratılan yüz temsillerinin etkinleştirilmesine dayandığı düşünülmektedir.
Gelişimsel prospagnozi teorisindeki duyuşsal değerliğe göre; son kuramın aksine, bireyler yüzleri aşinalık boyutundan, önceki olaylardan ve ne zaman tanıştıklarından ziyade duygusal ölçülere ve hislere göre işler.
Bir sonraki teori, Bauer tarafından önerilen ve gizli yüz tanımanın, durumu fiilen almadan önce normal yüz tanıma süresine katlanan insanlarda görülebildiğini söyleyen Çift-Yollu model teorisidir. Bununla birlikte, iki farklı gizli tanıma türü vardır: Davranışsal ve Fizyolojik. Davranışsal gizli yüz tanıma, tepki süresi ile ölçülür ve yüz tanıma birimleri, kişilik kimlik birimleri ve anlamsal bilgi birimlerinden oluşan bir bilişsel yol içinde gerçekleşir. Fizyolojik gizli tanıma, SCR ile ölçülür ve tanıdık yüzlere verilen tepkilere aracılık eden ikinci yoldur. Bu teori yüz tanıma birimlerinin bağlantısının kesilmesiyle veya yüz birimlerinin bağlantısı düzgün olduğu halde, bilinçli farkındalıkları sağlayan daha yüksek bir sistemle bağlantısının kesilmesiyle açıklanabilir.
Paralel dağıtım süreci, önceden bilinen yüzlerin yeniden öğrenilmesinin, yeni öğrenilen yüzlere kıyasla daha kolay öğrenilebildiğini öne süren bir teoridir. Bu süreç 3 aşamaya sahiptir: paylaşılan bilgiler tekrar gösterilir, bazı durumlar için bellek ve bilgi açıkça saklanmaz ancak nodüller arasında bağlantılıdır, bu bağlantılarda olan kademeli değişiklikler ile öğrenme tekrar gerçekleşebilir. Hasarlı ağlar, bağlantının gücünü sıfırladıkları için daha az etkilidir. Her bağlantı hala hafifçe orada ve gömülüdür, bu da tekrar öğrenmeyi kolaylaştırır
Diğer teoriler arasında Bauer tarafından önerilen, nörolojik yolların açık tanıma aracılık ettiğini belirten bir teori var. Teorisi, Bruce ve Young'ın bu üç ardışık aşamayı sırayla kullanırken, her aşamanın bir sonrakini açık arabuluculukla etkileyeceği teorisiyle birbirini tamamlıyor. Üç aşama aşinalık, meslek ve isim almadır.
Deneyler
Açık ve gizli yüz işleme yollarının saptırılmasıyla ilgili ilk çalışmalardan biri 1984 yılında Bauer tarafından yapıldı. Bu çalışma, prosopagnosia ve gizli işleme konusunda yürütülen diğer çalışmaların ve literatürün çoğunun temelini oluşturmuştur. Daha büyük üç çalışma daha yapıldı. Psikolojik rahatsızlıklardan uzak 20 denekle olayla ilgili potansiyel çalışmalar yapıldı. Bu, 315 yüz ve bir karakter dizisi kullanan bir yüz çalışmasıydı. Her denemede yüzlerden 30'u tanıdıktı ve 90 roman yüzü gösterildi. Daha sonra 315 yüz gösterildi ve tanıdık olan konular soruldu. Yüzler ilk denemeden itibaren tekrar gösterildi, ancak bir harf dizisi olmadan. Bu, daha uzun reaksiyon süresi ile açık tanıma için daha yüksek yük sonuçları ile sonuçlandı. Yüksek yüklü görevler, görev gerçekleştirildiğinde çok daha az yüzü hatırlama yeteneğine yol açtı.
İkinci çalışma prosopagnozide doğrudan gizli yüz tanıma ile ilgiliydi. Bu çalışmada yüzler 166 yüz kümesinden alınmış, saç ve arka plan çıkarılmıştır. İlk görevde 36 resim gösterildi, aktörlerin yarısı ve politikacıları var. Yüz gösterildiğinde, konuya politikacı mı yoksa aktör mü olduğu soruldu. Hem kontrol hem de prosopagnosia hastaları hangi yüzlerin olduğunu belirleyebildiler, bu nedenle reaksiyon süresi karşılaştırıldı. İkinci görev, kırk ünlü ve kırk ünlü olmayan bir sette yüzlerden hangisinin ünlü olduğunu söylemekti. Prosopagnosia deneklerinin bu ayrımı yapma yetenekleri çok azdı. Ayrıca, üçüncü görev de kırk ünlü yüz gösterdi, ancak rastgele bir dize yerine yazılı isimler kullanıldı. Yüzler, isimle eşleşmeye karar verilene kadar kaldı. Gizli tanıma sadece iki görevde mevcuttu. Bu, asal olması gereken ve asal olanın prosopagnozinin bozulması olabileceği gerçeğine yol açan ilk görevde değildi. SCR testleri genellikle gizli yüz işlemlerini test etmek için kullanılır, ancak deneylerin hiçbiri önemli sonuçlar vermedi
Bozukluklarda yüz tanıma
Yüzleri düzgün bir şekilde algılama yeteneğine zarar verebilecek birkaç sorun vardır, bunların çoğunun yüzlerin hem gizli hem de açık olarak tanınması üzerinde etkisi yoktur. Bu problemlerin çoğu, yalnızca yüzlerin açık bir şekilde tanınması üzerinde bir etkiye sahiptir ve gizli tanımayı olduğu gibi bırakır.
Prosopagnozi, yüz tanımanın açık olarak kullanılamamasına neden olan bir bozukluktur. Prosopagnoziden muzdarip insanlar çoğu zaman kimin yüzüne baktıklarını belirleyemeseler de, genellikle gizli tanıma belirtileri gösterirler. Bu, zorunlu seçim görevleri sırasında bilgileri doğru bir şekilde tahmin etme yeteneklerinde görülebilir. Tanıdıkları kişilerin yüzlerini teşhis edemeyen hastalar yine de yüzlerin sahipleri hakkında meslekleri ve isimleri gibi bilgileri doğru bir şekilde tahmin edebilmektedir. Hastalara cevaplarından ne kadar emin oldukları sorulduğunda, testler sırasındaki yüksek doğruluklarına rağmen genellikle düşük güven dereceleri veriyorlardı. Bu da onların yüzü tam olarak tanıyamadıklarını, ancak yüzün sahibini teşhis edememelerine rağmen onlarla ilgili bilgileri hatırlayabildiklerini gösteriyor.
Prosopagnozi hastaları yüzleri açıkça tanıyamazlarken, Capgras sanrılı hastalar yüzleri gizli olarak tanıyamazlar. Capgras yanılgısından mustarip insanlar bir yüzü doğru bir şekilde tanımlayabilirler, ancak normalde tanıdık bir yüz tarafından uyandırılan gizli tanımadan yoksundurlar. Sanrıdan önce, hastalarda normalde bir aşinalık hissi olur ve tanıdıkları yüzlere karşı yüksek tepki verirler. Sanrı hastalarda bir kez başladıktan sonra, baktıkları yüzün kendilerine tanıdık geldiğini artık hissetmezler ve yüzün kim olduğunu doğru bir şekilde tanımlayabilmelerine rağmen normalde yüzün sahibine karşı hissettikleri duygulara erişemezler. ait olmak. Bu durum, Capgras yanılsamasına sahip hastaların, kişinin benzer bir taklitçi ile değiştirildiğine inanmalarına neden olur.
Ayrıca bakınız
- Capgras yanılgısı
- Yüz algısı
- Bilişsel psikoloji