Etkin madde

Etkin madde (Yunanca: φάρμακον, Pharmacos), biyolojik olarak aktif olan farmasötik bir ilaç veya pestisitteki bileşendir.

Bazı ilaç ürünleri birden fazla etkin madde içerebilir. Aktif farmasötik ajan için kullanılan geleneksel kelime esasında büyülü bir madde ya da ilaç anlamında olan farmakondur.

Etkin maddelerin aksine etkin olmayan yardımcı maddeler genellikle farmasötik bağlamlarda eksipiyanlar olarak adlandırılır. Etkin maddenin taşınması için bir ortam görevi gören ana eksipiyan genellikle sıvağ (taşıyıcı) olarak adlandırılır. Vazelin (Petrolatum) ve mineral yağlar yaygın sıvağlardır.

İlaçlar

Bir ilaç için dozaj formu, ilacın kendisi olan farmasötik etkin maddeyi ve yardımcı maddeleri içerir. İlaçlar öncelikle etkin maddeleri için seçilir. İlacın formülasyonun geliştirilmesi sırasında yardımcı maddeler, etkin maddenin vücuttaki hedef bölgeye istenen hız ve ölçüde ulaşabilmesi için dikkatlice seçilir.

Bitkisel ilaçlar

Bitkisel etkin maddeler genellikle bitkilerin belirli bir kısmında (Yaprak, rizom, kök, tohum veya kabuk gibi) bulunurlar; buralardan ekstraksiyon (özütleme) suretiyle saf madde halinde elde edilirler. Bitkisel kaynaklı etkin maddeler kimyaca; alkaloidler, sabit yağlar, glikozitler, uçucu yağlar gibi farklı yapılara sahiptirler. Bazen, bitkiden etkili maddenin saf halde izole edilmesi pratik ve ekonomik bakımdan uygun olmaz; bu takdirde etkili maddeyi standart miktarda içerecek şekilde hazırlanmış bitki kısmı olduğu gibi kullanılır veya etkin maddeyi konsantre olarak içeren ekstraktif şekiller (ekstre, tentür vb. gibi) hazırlanır. Bu tür preparatlara galenik preparatlar (“galenicals”) adı verilir.