En son ortak ata (ESOA) veya en yakın ortak ata, genetik biliminde bir gruptaki tüm organizmaların doğrudan soyundan geldiği en son bireydir. Bu terim çoğunlukla insan soy biliminde kullanılır.
Organizmaların en son ortak atası, bazen belirlenmiş bir soyağacına bakılarak tespit edilebilir. Ancak, çok sayıdaki bireylerden oluşan bir grubun en son ortak atasını belirlemek her zaman mümkün olmadığı için bunun yerine en son ortak atanın yaşamış olduğu tahmini zaman aralığı belirtilir. En son ortak atanın yaşadığı zaman (ESOA-Z), örneğin genetik soybilimde DNA testi sonuçlarına ve yerleşik mutasyon oranlarına bakılarak veya genetik olmayan matematiksel bir model veya bilgisayar simülasyonu aracılığıyla belirtilir.
ESOA terimi, genellikle tek bir tür içindeki bireylerin ortak atasını tanımlamak için kullanılır. Aynı zamanda, birbirleriyle akraba olan iki veya daha fazla farklı türün sahip olduğu ortak atayı tanımlamak için de kullanılabilir. Türler arasındaki ataları tartışırken karşılıklığı önlemek için ESOA terimi yerine bazen son ortak ata (SOA) veya başka eşdeğer bir tanım olan sonuncu ortak ata (İng: concester) terimi kullanılır.
ESOA terimi, aynı zamanda belirli gen örüntüleri yoluyla organizmalar arasındaki ortak atayı tanımlamak için de kullanılır. Mitokondriyal Havva ve Y kromozom Adem'i bu tür ESOA tanımlarına birer örnektir. Bu tür soy araştırmaları, gerçekte organizmaların kendisini değil, tek tek genleri izleyerek bunların soylarını takip eder. Sonuç olarak, genetik en son ortak (ESOA) için yapılan zaman tahminleri (ESOA-Z), organizmaların en son ortak atası için yapılan zaman tahminlerinden zorunlu olarak daha geniş bir aralığa sahiptirler.
Genetik Havva ve Ademin 160000 ile 300000 yıl önce yaşadıkları tahmin ediliyor. Günümüzde yaşayan insanların en yakın ortak atası ise şaşırtıcı derecede yakın bir zamanda yaşamıştır: 2000 ile 5000 yıl önce. O zaman başka insanlar da yaşıyordu ama diğerleri ya bugün yaşayanların sadece bir kısmının atası, ya da soyları tükenmiş, yani bugünkü kimsenin atası değiller. Günümüzde yaşayan insanların hepsinin tüm atalarının ortak olduğu en son tarih ise 5000 ile 15000 yıl geride kalmıştır. O zaman başka insanlar da yaşıyordu ama diğerlerinin soyları tükenmiştir. O zaman yaşayıp soyları tükenmemiş olan herkes bugünkü herkesin atasıdır.
Ayrıca bakınız
- Soy bilimi ya da jenealoji - ailelerin kökenlerini ve akrabalık ilişkilerini inceleyen bilim dalı
- Genetik soybilim - soybilimsel DNA testi kullanılarak kişiler arasındaki genetik ilişki seviyesinin belirlendiği bilim dalı
- Evrim zaman çizelgesi - gezegenimiz üzerindeki yaşamın gelişmesinde önemli olaylara genel bakış
- İnsan evrimi zaman çizelgesi - ana hatlarıyla insan türünün gelişimindeki önemli olaylar
Konuyla ilgili yayınlar
- Hartwell (2004). Genetik: Genlerden Genomlara (2inci bas.). Maidenhead: McGraw-Hill. ISBN 0072919302. (İngilizce)
- Walsh B (Haziran 2001). "İki kişinin Y kromozomu veya mitokondriyel DNA'sının belirlenmesi ve en son ortak ataya dair zaman tahminleri" (PDF). Genetics. 158 (2). ss. 897-912. PMC 1461668 $2. PMID 11404350. 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2011. (İngilizce)
Dış bağlantılar
- DNA Gizemleri – Adem'i Bulmak 6 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – yazar Spencer Wells – National Geographic, 2008 (İngilizce)
- Gerçek Havva: Modern İnsanın Afrika Dışına Yolculuğu 6 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – yazar Stephen Oppenheimer – Discovery Channel, 2002 (İngilizce)
- İnsanın Yolculuğu: Genetik Bir Odise (film) 21 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. yapımcı Spencer Wells – PBS ve National Geographic Channel, 2003 (İngilizce)