Doktor (tıp)

Luke Fildes'in Doktor isimli tablosu

Doktor, hekim veya tabip, tıp alanında çalışan profesyoneldir. Hastalık, yaralanma ve diğer fiziksel-zihinsel bozuklukların incelenmesi, teşhisi, prognozu ve tedavisi yoluyla sağlığın iyileştirilmesini, sürdürülmesi veya eski haline getirilmesi ile ilgilenirler. Doktorlar uygulamalarını belirli hastalık kategorilerine, hasta türlerine ve tedavi yöntemlerine odaklayabilir veya bireylere, ailelere ve topluluklara sürekli ve kapsamlı tıbbi bakım sağlanması sorumluluğunu üstlenebilirler.

Doktor kelimesi, Türkçeye Avrupa kökenli dillerden (İngilizce veya Fransızca etkisi ile) girmiştir. Kelime aslı itibarıyla Latince kökenlidir ve aynı şekilde okunan docēre kelimesinden gelmektedir ve anlamı öğretmektir. Tıp alanında uzmanlık veya doktora çalışmalarını tamamlamış tabiplere (hekimlere) verilen unvandır. Kısaca Dr. olarak isimlerin önünde de kullanılabilir.

Unvanın tarihsel süreci

Fransadaki ilk üniversitelerden bu yana, bin yılı aşkın bir süredir, akademik bir unvan olarak kullanılmıştır. Üniversitedeki kullanılan anlamı, üniversitede öğreten kişidir (hoca). Amerika kıtasındaki kolonilerin yayılması ile ve geç dönem Avrupa etkisi ile Dr. olarak kısaltılmış hali, kişi isimlerinin önünde unvan olarak kullanılmaya başlamıştır. Özellikle rönesans hareketi ile akademik hayatta, avrupa ve daha sonraları amerika kıtalarının hakimiyeti ile, dünya üzerindeki pek çok ülkede köade doktora derecesi almış kişilere verilen unvandır.

Doktor unvanı, akademik bir seviyeyi ve akademideki çalışmaların getirmiş olduğu saygınlığı ifade etmektedir. Latince kökeninde de öğreten kişi anlamının taşıdığı gibi, üniversitelerde uzun süreli çalışmalar sırasında, kişilerin yaptığı eğitim faaliyetlerinin kazandırdığı bir unvandır. Orta Çağ avrupasındaki anlamıyla, hayatını öğrenmeye, öğretmeye ve hikmeti (knowledge) yaymaya adamış kişi anlamındadır.

Avrupa ve amerikan ekolünde kullanılan doktor unvanını günümüzde de Ph.D. (kelimesi kelimesine: ancak okunuşu Doctor of Philosophy yani felsefe'nin doktoru) olarak kısaltılmaktadır ve bu unvan ilk kez 19. yüzyılda, Berlindeki Friedrich-Wilhelms-Universität tarafından verilmiştir. Doktor kelimesinin felsefe üzerine kurgulanmasının sebebi, ilk dönem üniversitelerinin genel yapılanması 3 ana alan üzerinden kurgulanmış eotkemtolmasıdır. Buna göre üniversitedeki bir kişi, hukuk, din (teoloji) veya ilaç alanlarında çalışabilirdi ve bu üç alan da o zamanlar felsefe'nin çalışma alanları olarak kabul ediliyordu. Günümüzde ise unvanın taşıdığı anlamlardan birisi de yapılan işin (çalışma alanının) felsefesine hakim olmaktır.

Öğrenim

Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve diğer bazı ülkelerde, M.D. tıp fakültesinden mezun olduktan sonra verilen profesyonel bir lisansüstü derecesini belirtir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu genel olarak ortaya çıktı, çünkü 18. yüzyılda tıp mesleğinin çoğu, M.D. derece isimlendirmesini kullanan İskoçya'da eğitildi. Bununla birlikte, İngiltere'de, Bachelor of Surgery, Surgelor of Surgery kullanıldı ve 19. yüzyılda İskoçya'da da standart hale geldi. Bu nedenle, Birleşik Krallık, İrlanda ve diğer ülkelerde, MSD, tıp alanında profesyonel bir dereceye sahip olanlarla sınırlı bir araştırma doktora, yüksek doktora, onur derecesi veya uygulamalı klinik derecedir; Bu ülkelerde, Kuzey Amerika’ya eşdeğer profesyonel meslek mensupları ve bazılarında M.B.B.S. derecesi kullanılır.

Türkiye'de tıp doktoru unvanı, 4yıllık fakülte eğitimine ek olarak 2yıllık yüksek lisans ile toplam altı yıllık tıp fakültesi eğitiminin preklinik ve klinik dönemlerini bitirerek başarıyla mezun olanlara hekim ünvanı verilmektedir. Tıp eğitimi disiplini, yüksek lisans seviyesinde öğrenim veren bir programdır. Türkiye'de verilen tıp doktoru unvanının bir benzeri Fransız tıp eğitimi sisteminde bulunmaktadır. Aynı şekilde Fransa'da da altı yıllık eğitim sonunda "docteur en médecine" unvanı verilmektedir.

Unvanın kullanımı

Sağlık sektöründeki unvanların nasıl kullanılacağı ile ilgili olarak Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2010 yılında Cenova'da alınan karar gereği, bu şekilde uzmanlığı / doktora mezuniyeti bulunmayan kişilere tam olarak genel pratisyen (general practitioner) unvanının kullanılması tavsiye edilmiştir.

Türkiye'de Tıp fakültesi meslek unvanları

• Stajyer: Tıp fakültesi dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerine denir.
• İntern: Tıp fakültesi son sınıf öğrencilerine denir. İntern kelimesi 'stajyer' anlamında olmasına rağmen, farklı bir ifade gibi kullanılmaktadır.
• Pratisyen hekim: Birinci basamak doktorlarıdır. Pratisyen hekim olmak için tıp fakültesi mezunu olmak gerekir. "Dr." kısaltması ile anılır.
• Aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, aile sağlığı merkezinde çalışan pratisyen hekimdir.
• Uzman aile hekimi: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olduktan sonra alınan 3 yıllık uzmanlık eğitimi ile olunur.
• Uzman doktor: Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, seçtiği bölüme göre 4-6 yıllık doktora eğitimini tamamladıktan sonra uzman doktor olunur. "Uzm. Dr." kısaltması ile anılır.
• Operatör doktor(Cerrah): Cerrahi tıp bilimleri uzmanına denir. Tıp fakültesi mezunu olup, TUS'ta başarılı olması kaydıyla, ilgili bölüme göre eğitimini tamamladıktan (uzmanlığın üzerine) sonra cerrah olunur. "Op. Dr." kısaltması ile anılır.
• Psikiyatr:Tıp fakültesi mezunu olup, TUS sınavında başarılı olmak kaydıyla, "Psikiyatri" bölümü seçilerek 4yıl eğitim sonunda psikiyatr olunur. "Psikiyatr Dr." kısaltması ile anılır.
• Profesör operatör doktor: "Prof. Op. Dr." kısaltması ile anılır.

Wikimedia Commons'ta Doktor (tıp) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.