Jnana yoga (diğer adıyla Gyaan Marg), Hinduizm'de Moksha'ya (kurtuluş, özgürleşme) götüren üç klasik yoldan (margas) biridir. Jnana yoga "bilginin yolu" veya "kendini gerçekleştirme yolu" olarak bilinir. Diğer ikisi karma yoga (eylem yolu, karma marga) ve bhakti yogadır (kişisel bir tanrıya sevgi dolu adanma yolu, bhakti marga). Daha sonra Hinduizm içindeki yeni hareketler, dördüncü bir manevi yol olarak raja yogayı ekledi, ancak diğer üçünden farklı olarak raja yoga evrensel olarak kabul görmüş değildir.
Jnana yoga, diğerlerinin yollardan farklı olarak "ben kimim, ben neyim" gibi sorularla bilginin peşinden giden manevi bir uygulamadır. Uygulayıcı genellikle bir hocanın (guru) yardımıyla çalışır, kendi Benliğinin (Atman, ruh) doğası ve Hinduizmde Brahman denen metafizik kavramla ilişkisi hakkında meditasyon yapar, tefekkür eder ve özgürleştiren içgörülere ulaşır. Jnana marga fikirleri Upanishadlar ve Bhagavad Gita gibi antik ve ortaçağ dönemi Hindu kutsal metinlerinde anlatılır.
Etimoloji
Jñāna Sanskritçe'de "bilgi" anlamına gelir. Jñā- kökü İngilizce bilmek ve Yunanca γνώ- ("γνῶσις" gnosis'te olduğu gibi) kelimeleri ile kökdeştir. Zıt anlamlısı ajñāna "cehalettir".
Tanım
Jnana, doğru olan ve zaman içinde değişmeyen herhangi bir bilişsel olayı ifade eden bilgidir. En başta bilgiyi onu deneyimleyen kişinin toplam tecrübesinden ayrılamaz olarak tanımlar, özellikle gerçeklik (teist olmayan okullar) veya yüce varlık (teist okullar) için. Hinduizmde, Moksha'yı veya ruhsal özgürlüğü veren şey bilgidir, canlıyken (jivanmukti) ya da ölümden sonra (videhamukti). Bimal Matilal'e göre, Advaita Vedanta'daki jnana yoga, hem birincil hem de ikincil anlamında kullanılır, yani mutlak "öz-bilinç, farkındalık" ve göreceli "entelektüel anlayış".
Jones ve Ryan'a göre, jnana yoga bağlamında jnana, kişinin Hinduizmde Brahman denilen nihai gerçeklik ile kendisi arasındaki birliği kavradığı bir "çalışma yöntemi"nden yola çıkarak "gerçekleştirme veya gnosis" olarak daha iyi anlaşılır. Bu açıklama eski Upanishadlarda ve Bhagavad Gita'da bulunur.
Jñāna yoga, jnana'ya ulaşmaya giden yoldur. Hindu felsefelerinde bahsedilen üç klasik yoga türünden biridir, diğer ikisi karma yoga ve bhakti yogadır. Modern sınıflandırmalarda Raja yoga, Vivekananda tarafından yapılan bir ekleme ile dördüncü yoga ana akımı oldu.
Kurtuluşa giden üç farklı yoldan, jnana marga ve karma marga görece daha eskidir, kökenleri Vedik dönem literatürüne kadar dayanır. Eğilim, yetenek ve kişisel tercihe bağlı olarak her üç yol da herkese açıktır ve genelde her üçü de farklı derecelerde birçok Hindu tarafından uygulanmaktadır.
Klasik yoga, dhyana (meditasyon) uygulamasını vurgular ve bu, jñāna yoga dahil olmak üzere Hinduizmdeki üç klasik yolun da bir parçasıdır. Bilginin yolu, felsefi tefekkürü tercih edenlere yöneliktir, çalışma ve meditasyon gerektirir.
Jnana yoga, takipçilerini Ego'dan uzaklaşmanın ve ebedi benliklerini (atman) bedenle ilişkili olandan (maya) ayırmanın bir yolu olarak kendileri hakkında üçüncü tekil şahıs şeklinde düşünmeye ve konuşmaya teşvik eder.
Upanishadlar
Upanishadlarda jnana yoganın amacı, bireysel benlik (Atman) ile mutlak Benliğin (Brahman) birliğini kavramaktır. Bu öğretiler eski Upanishad'larda geçer. Chambliss'e göre, bu Upanishad'lardaki mistik öğretiler, "Benlik bilgisinin yolunu", birleşmeyi, Benliğin (Atman) ve Brahman'ın birliğinin kavranmasını anlatır.
Upanişadlardaki öğretiler, teistik olmayan monizmden teistik düalizme kadar çeşitli şekillerde yorumlanmıştır. Teistic olmayan monizim yaklaşımında, ritüeller gerekli değildir ve benliğin doğru bilgisi (jnana) için iç gözlem ve meditasyon yolu vurgulanır. Tesitic düalizm yaklaşımında ise ön plana çıkartılan bir Vishnu avatarı, Shiva veya Shakti'nin (Tanrıça) tam ve doğru bilgisidir. Tüm çeşitli yorumlamalarında, yollar birbirini mutlak olarak dışlamaz. Bir Jnana yogi ayrıca Karma yoga veya Bhakti yoga veya her ikisini farklı önem seviyelerinde uygulayabilir.
Robert Roeser'e göre Hinduizmde Jnana yoganın kuralları muhtemelen Karma yoga ve Bhakti yogadan önce, yaklaşık MÖ 500 yıllarında sistematikleştirildi.
Bhagavad Gita
Bhagavad Gita'da jnana yoga, buddhi yoga olarak da anılır ve amacı kendini gerçekleştirmektir. Metin jnana marga'yı tercih edenler için en zor, yavaş ve kafa karıştırıcı yol olarak görür; çünkü jnana yoga "biçimsiz gerçeklik", avyakta ile ilgilenir. Entelektüel yönelimli insanların tercih etme eğiliminde oldukları yoldur.
Bhagavad Gita'nın 4. bölümü jnana yoganın genel açıklamasına odaklanır, 7. ve 16. bölümler ise teolojik ve aksiyolojik yönlerini tartışmaktadır. Krishna, jñāna'nın en saf olduğunu ve kişinin Atman'ının keşfi olduğunu söyler:
"Aslında, bilgi kadar saf hiçbir şey yoktur. Yogada mükemmelleşen kişi zamanla bilgiyi kendi Atman'ında bulur."