F vitamini olarak da bilinen Alfa-linolenik asit (ALA), 3 çift bağ içeren, 18 karbonlu, poliansatüre, esansiyel bir yağ asididir. İlk çifte bağı metil grubuna en yakın olan 3. karbondadır. Bu sebeple omega-3 grubunda kabul edilir. Ayrıca diğer omega 3 (ω-3) yağ asitlerinin öncüsüdür Omega-3 yağ asidi.
Organizmanın temel enerji kaynağı yağlar olmasına rağmen bu yağ asidi, hücre membranınlarında lokalize olup hücre fonksiyonlarının düzenlenmesinde görev alırlar.
Kimya
Alfa-linolenik asit insan vücudu için vazgeçilmez bir yağ asididir. Bu uzun zincirli yağ asidinin 9. 12. ve 15. karbonlarında birer çift bağ mevcuttur. Bu çift bağlar cis konumunda olduğundan bu yağ asidi kanca görünümündedir.
İnsan vücudunda bulunan desatüraz ve elongaz enzimleri ile alfa-linolenik asit (18:3), eikosapentaenoik asit (20:5, EPA) ve dokosaheksaenoik asit (22:6, DHA) gibi aktif metabolitlere dönüştürülür. Bu uzun zincirli çoklu doymamış yağ asitleri, özellikle görme fonksiyonu ve sinir sistemi gelişiminde çok önemlidir. Retina çubuklarının dış segmenti çok yüksek düzeyde DHA içermekte olup fosfoilipidlerin çoğu, en az bir molekül içerir. Görüldüğü kadarıyla bu işlemle sağlanan yüksek alışkanlık, rodopsinin işlev görmesi, bir fotonun zar içinde lateral ve rotasyonal hareketler yapması için bu yağ asitleri gereklidir.
Eksiklik durumları
Eksikliğinde özellikle beyin ve göz gelişiminde ciddi problemler ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu yağ asidinin düzeyinin değişmesi depresyona ve davranış bozukluğuna da yol açtığı ortaya konulmuştur. Bunlarla beraber eksiklik durumunda öğrenme bozukluğu, alkole dayanıklılıkta azalma ve pıhtılaşmaya meyil söz konusu olabiliyor.
Bulunduğu besinler
Soğuk su balıklarında, keten tohumunda, soya yağında, fındıkta, ceviz ve buğday filizinin özündeki yağlarda bulunmaktadır.
Bunların yanı sıra anne sütünde alfa-linolenik asit ve diğer poliansatüre yağ asitleri yüksek düzeyde bulunmaktadır. Özellikle preterm bebeklerin annelerinin sütlerinde uzun zincirli poliansatüre yağ asitleri, diğerlerine oranla çok daha yüksek oranda bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Harper Biyokimya
http://www.ttb.org.tr/STED/sted0104/anne.pdf 1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
lan D.K. Halkertson Biyokimya (2. baskı)