Rus karşıtlığı veya Rus düşmanlığı, Rusya'ya, Ruslara ve onların kültürlerine karşı ön yargı, korku veya nefreti tanımlar.Rusofili, tersine, Rusya'ya ve Ruslara yönelik olumlu duyguları ifade eder.
Geçmişte, Rus karşıtlığı, Ruslara devlet destekli kötü muameleyi de içeriyordu. Nazi Almanyası, Rusları ve diğer Slavları aşağı bir ırk ve insanlık dışı olarak kabul etmişti. Sonuç olarak, milyonlarca Rus sivil ve savaş esiri, II. Dünya Savaşı sırasında Naziler tarafından öldürüldü ve Generalplan Ost'un bir parçası olarak on milyonlarca kişinin daha öldürülmesi planlandı.
Günümüzde, Ruslarla ilgili çeşitli popüler kültür klişeleri ve olumsuz stereotipler mevcuttur. Bazı kişiler tarih, ırkçılık, propaganda veya kökleşmiş klişeler ve nefret nedeniyle Ruslara karşı ön yargı veya nefret duyabilir.
İstatistik
Ekim 2004'te Uluslararası Gallup Örgütü, anketine göre, Rusya karşıtı duyarlılığın Avrupa genelinde ve genel olarak Batı'da oldukça güçlü olduğunu açıkladı. Rusya'nın küresel olarak en az popüler olan G-8 ülkesi olduğunu belirtti. Rusya'yı "çok olumsuz" veya "oldukça olumsuz" algılayan nüfusun yüzdesi Kosova'da %73, Finlandiya'da %62, Norveç'te %57, Çek Cumhuriyeti ve İsviçre'de %42, Almanya'da %37, Danimarka ve Polonya'da %32 ve Estonya'da %23'tür. Genel olarak, Rusya hakkında olumlu görüşe sahip katılımcıların yüzdesi yalnızca %31'di.
Pew Research Center tarafından yapılan 2014 anketine göre, Rusya'nın Ukrayna'daki 2014 krizine dahil olması sırasında çoğu ülkede Rusya'ya yönelik tutumlar önemli ölçüde kötüleşti. 2013'ten 2014'e kadar, Avrupa'da orta derecedeki olumsuz tutumlar %54'ten %75'e ve Amerika Birleşik Devletleri'nde %43'ten %72'ye yükseldi. Orta Doğu, Latin Amerika, Asya ve Afrika'da da olumsuz tutumlar 2013'e kıyasla arttı.
Rusya'ya yönelik olumsuz tutumların ve Batı medyasında Rus hükûmetinin sık sık eleştirilmesinin Rus halkına ve kültürüne yönelik olumsuz tutumlara katkıda bulunup bulunmadığı sorusu var. Bir Guardian makalesinde, İngiliz akademisyen Piers Robinson, "Gerçekten de batılı hükümetler, abartı, ihmal ve yanlış yönlendirme içeren aldatma yoluyla sıklıkla manipülasyon stratejileri uyguluyorlar" diyor. 2012 yılında yapılan bir ankette, AB'deki Rus göçmenlerin ırksal nedenli nefret suçlarına maruz kaldıklarını belirten yüzdelik oranı %5 idi; bu oran, AB'deki çeşitli göçmen ve etnik azınlık grupları tarafından bildirilen ortalama nefret suçları oranı olan %10'dan daha düşüktür. AB'deki Rus göçmenlerin %17'si, son 12 ayda hırsızlık, saldırı, korkutucu tehditlerin veya taciz gibi suçların mağduru olduklarını söyledi; bu oran, birkaç göçmen ve etnik azınlık grubunun karşılaştığı benzer davranışların ortalama oranı olan %24'ün altındadır.
Ülkelere göre karşıtlık
Rusya içinde
Kuzey Kafkasya
2001 yılında bir Çeçen olan Goyçaev cinayet, tecavüz ve soygun suçlarından ölüm cezasına çarptırıldı. Cezası daha sonra müebbet hapis cezasına çevrildi. Savcılardan alınan bilgilere göre Goyçaev'in çetesi, 1997 ile 1999 yılları arasında Çervlyonnaya'da (Çeçenistan'ın Şelkovsky Bölgesi) Rusları hedef aldı ve 10 kişiyi öldürdü. Goyçaev soykırımla suçlandı, ancak mahkeme onu soykırımdan suçlu bulmadı çünkü soykırımın insanlığın huzur ve güvenliğine karşı bir suç olduğu anlaşıldı. Çeçenler tarafından yakalanan Rus NTV kanalı muhabiri Yelena Masyuk, 2009 yılında Çeçenya'da söylentilere göre herhangi bir etnik temizlik belirtisi görmediğini söyledi.
Gazeteci Fatima Tlisova, 2009 yılında, Çerkeslerin kitlesel sınır dışı edilmesini başlatan insanlarla ilişkili olan haç nedeniyle, Çerkesya'daki binalardan kesilen ve dağlardan atılan Rus Ortodoks haçlarının sık sık meydana geldiğini tartışan bir makale yayınladı.
Polemik unsuru yapmak
Kremlin ve destekçileri bazen hükûmet politikasına yönelik eleştirilere karşı koymak için "Rus düşmanlığı" iddialarını bir propaganda biçimi olarak kullandıkları için eleştiriliyorlar.
2006'da şair ve denemeci Lev Rubinstein, "faşizm" terimine benzer şekilde, "Rus düşmanlığı" teriminin, kendilerini etnik veya coğrafi anlamda değil ideolojik şekilde "Rus" olarak konumlandıran kişi veya kuruluşların sözlerine veya eylemlerine katılmayan insanlara yapıştırılan siyasi bir etiket haline geldiğini yazdı.
Transkafkasya
Ermenistan
II. Nikolay'ın Ruslaştırma politikalarını yoğunlaştırması ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Ermenilere yönelik katliamlarından sonra harekete geçmemesi üzerine Ermeni milliyetçi gruplar arasında Rus karşıtı duyarlılık arttı. Rus hükûmetinin 1903'te Ermeni Kilisesi topraklarına el koymasının ardından bu durum, Taşnak partisinin seferber ettiği Ermeniler tarafından Rus yetkililere ve onlarla işbirliği yapan Ermenilere yönelik saldırılara yol açtı.
Temmuz 1988'de Karabağ hareketi sırasında, Erivan yakınlarındaki Zvartnots Uluslararası Havalimanı'nda bir Ermeni'nin öldürülmesi ve Sovyet ordusu tarafından onlarca kişinin yaralanması, Rusya ve Sovyet karşıtı gösterileri ateşledi. 2005 yılında Ermenistan ile Rusya arasındaki ilişkiler, Gümrü'de 7 kişilik bir Ermeni ailenin buradaki Rus üssünde görevli bir Rus asker tarafından katledilmesinin ardından gerildi.
Azerbaycan
Azerbaycan'ın bağımsızlığından önceki 1990 Kara Ocak katliamı ve Rusya'nın Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'ndaki karmaşık rolü, Rusya hakkındaki olumsuz algıyı artırdı. 1992-93'te Ebulfez Elçibey'in başkanlığı döneminde, Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler, onun Rusya karşıtı politikaları nedeniyle zarar gördü, ancak İlham Aliyev döneminde ilişkiler iyileşti.
Gürcistan
2012'de yapılan bir ankete göre, Gürcülerin %35'i Rusya'yı Gürcistan'ın en büyük düşmanı olarak görürken, bu oran 2011'de %51 ile önemli ölçüde yükseldi. Şubat 2013'te yapılan bir ankette Gürcülerin %35'i Rusya'yı Gürcistan'ın en önemli ortağı olarak görürken, buna karşılık %63'ü Rusya'yı Gürcistan'ın en büyük siyasi ve ekonomik tehdidi olarak gördüğünü söyledi. Bunun arkasındaki temel neden, Rusya'nın Abhazya ve Güney Osetya'nın bağımsızlığını desteklediği ve Abhaz-Gürcü çatışmasına, Gürcistan-Osetya çatışmasına ve daha sonra 2008'de Rusya ile savaşa neden olan 1990'lardan beri yaşanan olaylardan kaynaklanmaktadır. Bunu 1990'larda Çeçen-Rusya çatışması sırasında Gürcülerin Çeçenlere duyduğu sempati de izledi.
Avrupa'nın geri kalanı
Baltıklar
Estonya
Deneyimli Alman yazar, gazeteci ve Rusya muhabiri Gabriele Krone-Schmalz'a göre, Estonya'da Rusça olan her şeye karşı derin bir kınama var. Gallup International tarafından yapılan bir ankette, Estonların %34'ünün Rusya'ya karşı olumlu bir tavrı olduğu öne sürüldü, ancak anket sonuçlarını ülkedeki büyük etnik Rus azınlığın etkilemiş olduğu düşünülüyor. Bununla birlikte, 2012'de yapılan bir ankette Estonya'daki Rus azınlığın yalnızca %3'ü ırksal nedenli bir nefret suçu yaşadıklarını bildirdi (AB'deki etnik azınlıklar ve göçmenler arasında ortalama %10'luk bir orana kıyasla).
Eston filozof Jaan Kaplinski'ye göre, Estonya'da Rus karşıtı duyguların doğuşu, Alman karşıtı duyguların baskın olduğu çarlık ve ilk bağımsızlık döneminde çok az olduğu veya hiç olmadığı için 1940'a kadar uzanıyor. Kaplinski, 1940'ta Joseph Stalin yönetiminde Sovyet egemenliğinin dayatıldığını ve Sovyet yetkililerinin müteakip eylemlerinin, Alman karşıtı duyguların yerini yalnızca bir yıl içinde Rus karşıtı duyarlılıkla değiştirdiğini ve bunu "Sovyet otoritelerinin en büyük başarılarından biri" olarak nitelendirdi. Kaplinski, Rus karşıtı hissiyatın 1940'ta Alman karşıtı duyarlılığın olduğu kadar çabuk ortadan kalkabileceğini varsayıyor, ancak Estonya'da hakim düşüncenin "Rus karşıtı duyguların siyasi savaşta kullanılması" ile birlikte "[Estonya] medyasının eğilimli tavrını" kullanan Estonyalı siyasetçiler tarafından sürdürüldüğünü belirtiyor. Kaplinski, "iyi olan her şeyin Batı'dan ve kötü olan her şeyin Doğu'dan gelmesi biçiminde Estonya'da bir dereceye kadar katı bir Doğu-Batı tutumu bulunduğunu" söylüyor; Kaplinski'nin görüşüne göre bu tutum "muhtemelen 1940'tan daha eskiye gitmiyor ve muhtemelen Nazi propagandasından kaynaklanıyor".
Letonya
Letonya 1991'de bağımsızlığını yeniden kazandığından beri, çeşitli Rus yetkililer, gazeteciler, akademisyenler ve Rusya yanlısı aktivistler Letonya'yı Letonca dili yasası ve Letonya vatandaşlık yasası nedeniyle eleştirdiler ve defalarca bu durumu "Ruslara karşı etnik ayrımcılık", "Rusya karşıtlığı" ve "Russofobi" ile suçladılar. 1993 yılında Rusya Federasyonu Başkanı Boris Yeltsin ve Rusya Federasyonu Dışişleri Bakanı Andrei Kozyrev, Letonya'nın etnik temizlik için hazırlandığını açıkladılar. Ancak Letonya bağımsızlığını geri kazandığından beri hiçbir Rus, siyasi, milliyetçi veya ırkçı nedenlerle öldürülmedi, hatta yaralanmadı. 2019'da Letonya Rus Birliği eşbaşkanı ve eski milletvekili Tatjana Ždanoka, Rusların ve Rusça konuşanların durumunu ve Letonya'da iddia edilen zulmü II. Dünya Savaşı öncesi Yahudilerin uğradığı zulme benzetti.
Litvanya
Tarihsel deneyimler nedeniyle, Litvanya'da Rusya'nın Kırım'da görüldüğü gibi Litvanya'nın nihai ilhakı için planları olduğuna dair düşünceler de dahil olmak üzere, Baltıklar üzerindeki iktidarı pekiştirmek istemekten asla vazgeçmediğine dair bir korku hakim. Rusya'nın Litvanya ile sınır komşusu olan Kaliningrad bölgesinde, Rusya'nın artan askeri konuşlandırmasıyla ilgili endişeler de var.
Orta ve Doğu Avrupa
Moldova
Moldova'nın bağımsızlığından beri, Rusya defalarca çeşitli yerel politikacılar ve seçilmiş yetkililer tarafından, özellikle Moldova senatörü olan Andrian Candu tarafından Moldova siyasetine karışmakla suçlanıyor. Rusya'nın Transdinyester'deki Rus yanlısı ayrılıkçılarla ilişkisi, Rusya ile Moldova arasındaki ilişkileri daha da gerginleştirdi ve Moldova Başbakanı Pavel Filip, Rusya'dan bölgeyi terk etmesini istedi.
2018'de Moldova Parlamentosu, Rusya'nın ulusal bilgi güvenliğine yönelik saldırıları ve iç siyasete karışmasını kınayan bir bildirgeyi "oybirliğiyle" kabul etti.
Ukrayna
2004'te Svoboda Partisi'nin lideri Oleh Tyahnybok, Ukrayna'yı yöneten "Moskova-Yahudi mafyası" ile savaşmaya çağırdı. Bu sözler nedeniyle Tyahnybok, Temmuz 2004'te Ukrayna parlamenter grubundan ihraç edildi. Batı Ukrayna'daki Sağ Sektör'ün eski koordinatörü Oleksandr Muzychko, "damarlarımda kan aktığı sürece komünistlerle, Yahudilerle ve Ruslarla" savaşmaktan bahsetti.
Mayıs 2009'da Kiev Uluslararası Sosyoloji Enstitüsü'nün Ukrayna'da düzenlediği bir ankette, ankete katılanların %96'sının Rusların etnik bir grup olduğu konusunda olumlu olduğunu, %93'ünün Rusya Federasyonu'na saygı duyduğunu ve %76'sının Rus kuruluşuna saygı duyduğu söylendi.
Ekim 2010'da, Ukrayna Ulusal Bilim Akademisi Sosyoloji Enstitüsü'nün istatistikleri, Ruslara yönelik olumlu tutumların 1994'ten beri azalmakta olduğunu söyledi. Ruslara karşı olan hoşgörüyü ölçen bir soruya Batı Ukraynalıların sadece %15'i olumlu yanıt verdi. Orta Ukrayna'da %30'u olumlu yanıt verdi (1994'te %60); Güney Ukrayna'da %60'ı olumlu yanıt verdi (1994'te %70); Doğu Ukrayna'da %64'ü olumlu yanıt verdi (1994'te %75). Dahası, Batı Ukraynalıların %6-7'si ile Orta Ukrayna'dakilerin %7-8'i Rusların Ukrayna'dan tamamen sürgün edilmesi gerektikleri cevabını verdiler. Bu görüş Güney veya Doğu Ukrayna'da bulunamadı.
Sağcı siyasi parti "Svoboda", Rus karşıtı radikal bir retoriğe başvurdu ve Batı Ukrayna'daki bölgesel konsey Ternopil'de görüldüğü gibi, yerel konseylerde çoğunluk desteğini toplayacak kadar seçim desteğine sahiptir. Analistler, "Svoboda" seçmenleri tarafından fazla Rus yanlısı olarak görülen Azarov hükûmetinin politikalarının bir sonucu olarak 2010 Ukrayna yerel seçimlerinde Svoboda'nın Doğu Galiçya'daki zaferini açıkladılar. Kiev-Mohyla Akademisi Ulusal Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi Kıdemli Öğretim Görevlisi Andreas Umland'a göre, Svoboda'nın Ukrayna medyasında artan etkisi bu başarılara katkıda bulundu. İngiliz akademisyen Taras Kuzio'ya göre, Viktor Yanukoviç Başkanlığı muhalefeti itibarsızlaştırmak için bu durumu üretti.
Ukrayna bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra, milliyetçilerin yalnızca küçük bir azınlığı güçlü Rus karşıtı görüşlerini dile getirdi; çoğunluk Rusya ile iyi ilişkilere sahip olmayı umuyordu. 2014 yılında, Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesinden sonra, Rusya'ya karşı tutum keskin bir şekilde değişti. Nisan 2017'de, Sosyoloji grubu "RATING" tarafından yapılan bir anket, ankete katılanların %57'si Rusya'ya karşı "çok soğuk" veya "soğuk" bir tutum ifade ederken, %17'sinin "çok sıcak" veya "sıcak" bir tutum sergilediğini ortaya çıkardı.
Çek Cumhuriyeti
1991 yılından bu yana yapılan anketlerde Rusya, Çekler arasında sürekli olarak en olumsuz algılanan ülkeler arasında yer alıyor ve Kasım 2016'da Çeklerin sadece %26'sı Rusya hakkında olumlu düşündüklerini söyledi.
Polonya
2005'te New York Times, Polonyalı Gazeta Wyborcza'dan sonra "uluslar arasındaki ilişkilerin 1989'teki Sovyet bloğunun çöküşündeki kadar kötü olduğunu" bildirdi. Bağımsız Polonya düşünce kuruluşu Stefan Batory Vakfı'nın uluslararası programlar Direktörü Jakub Boratyński, 2005'te Polonya'nın AB ve NATO'ya katılmasından bu yana Rus karşıtı duyguların önemli ölçüde azaldığını ve Polonyalıların eskisinden daha güvende hissettiğini, ancak Polonya'daki birçok insanın hala şüpheli bir şekilde Rus dış politika hareketlerine baktığını ve Rusya'nın "İmparatorluğu farklı bir biçimde yeniden yaratmaya" çalıştığından korktuğunu itiraf etti. Moskova merkezli düşünce kuruluşu Siyasi Teknolojiler Merkezi'nin müdür yardımcısı Boris Makarenko'ya göre, Polonya'daki modern Rus karşıtı duyguların çoğu geçmişte yaşanan şikayetlerden kaynaklanıyor. Tartışmalı konulardan biri, Rus hükûmetinin vahşeti resmen kabul etmesine ve özür dilemesine rağmen, 1940'taki Katyn Katliamı'nın yanı sıra yüz binlerce etnik Polonyalı'nın sınır dışı edilmesi de dahil olmak üzere Stalinist dönem etnik temizlik operasyonlarıdır.
2013 BBC Dünya Servisi anketine göre, Polonyalıların %19'u Rusya'nın etkisini olumlu olarak değerlendirirken, %49'u olumsuz görüş bildirdi.