Novoçerkassk katliamı; Haziran 1962'de, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin Novoçerkassk şehrinde patlak veren işçi grevi ve ardından gerçekleşen insan kıyımı. Çıkan olayların sonucunda protestocuların 26'sı Sovyet Ordusu tarafından katledilmiş, 87 kişi ise yaralanmıştır.
Olayların gelişimi
1 Ocak 1962 tarihinde, Novoçerkassk Elektrikli Lokomotif Fabrikası’nın işçilerine 1956-1962 ücret reformu kapsamında gerçekleştirilen reformlarla birlikte maaşlarının %30-35 oranında azaltılacağı bildirilmişti. Bundan altı ay sonra da et ve süt ürünlerine tüm SSCB çapında %35 zam yapıldı. İşçiler düşen maaşlardan, artan gıda fiyatlarından şikayet etmeye başladılar. Olaylar, tam da gıda maddelerine zammının yapıldığı gün, fabrika yönetiminin, toplanan işçilerin yakınmalarına kulak vermeyi ve onlarla görüşmeyi reddetmesi üzerine başladı. Bunun ardından fabrikanın döküm ve çelik atölyelerindeki işçiler işi durdurdu. Bununla birlikte 1 Haziran günü, işçiler öfkelerini somut bir biçimde ortaya koymadılar ve evlerine dağıldılar. Ertesi gün fabrikaya gelen işçiler, etrafın tank ve askerler tarafından kuşatıldığını gördü. Şehirde de tutuklamalar başlamıştı. Polislerin 30 işçiyi tutuklaması öfkeyi daha da arttırdı. Binlerce insan fabrikadan şehre doğru yürüyüşe geçti. Kruşçev'in politikasından memnun olmayan işçiler sokaklara çıktılar, kırmızı bayraklarla yürüdüler, Enternasyoneli söyleyerek, ellerinde Lenin portreleri ve taze çiçekler taşıdılar. Sloganları: “Et, tereyağı istiyoruz!”, “Konut ihtiyacımız var!”, “Kruşçev bize et ver!”, “Stalinle ilgili söylediğin yalanlar seni kurtarmayacak Kruşçev!”, “Kahrolsun parti burjuvazisi!”. Fabrikalarda bulunan Kruşçev'in portreleri yakıldı.
Hükûmetin tepkisi buna çok sert oldu. Güvenlik kuvvetleri göstericilere ateşli silahla müdahale etti. Göstericilerin üzerine ilk olarak KGB'nin mi yoksa ordu birliklerin mi ateş açtığı halen tartışılmaktadır. Bazıları bir ordu subayının halka ateş açma emrini reddettiğini söylemektedir. Bunun üzerine havaya uyarı ateşi yapan bir KBG görevlisi, o sırada ağaca tırmanıp olayları izleyen bir çocuğu vurmuştur.
Bugün artık erişilebilen resmî kayıtlara göre, makineli tüfekli ordu birliklerinin halka ateş açması sonucunda 26 kişi öldürülmüş, 86 kişi de yaralanmıştır. Yaralılardan üçü, daha sonra hayatını kaybetmiş, böylelikle can kaybı 29'a ulaşmıştır. Gösterilerin ardından şehirde sıkıyönetim ilan edildi. Olaylarda hayatını kaybedenler, Rostov Oblastı'na bağlı başka bir şehirde gizlice defnedildi. Ancak ertesi sabah, birkaç yüz kişilik bir grup tekrar kent meydanında toplandı. Bunların 160'ı tutuklandı. Tutuklananlar göstermelik bir duruşmada yargılandı ve 14'ü suçlu bulundu. Bunların yedisi idam cezasına çarptırılıp infaz edildiler. Kalan yedi kişi ise 10 ila 15 yıl arası hapis cezasına çarptırıldılar.
Olayların yatışmasından ardından, Sovyet hükûmeti soruşturmayı genişletti. Soruşturma sonucunda ilave tutuklamalar gerçekleşti. Askerî mahkeme de olaya karışan subayları soruşturdu. Aleksandr Soljenitsin, olayda yaralananların aileleriyle birlikte Sibirya'ya sürgüne gönderildiğini iddia etti.
Olayların gün ışığına çıkması
Bu olay, üstü örtülerek yıllarca kamuoyundan gizlendi. Olaylar sırasında tutuklanıp cezaevine gönderilen Pyotr Siuda isimli bir işçi, 1966 yılında serbest kaldıktan sonra, ömrünü Novoçerkassk trajedisiyle ilgili tanıklık ve belgeleri toplamaya adamıştı. 1988′de kaleme aldığı detaylı bir anlatım Sovyet basınında yayınlandıktan sonra, olaylar aralanmaya başladı. Pyotr Siuda 1990′da bir cinayete kurban gitti. Ölümünün Novoçerkassk kurbanlarının mezarlarını bulmuş olmasıyla ilişkili olduğunu iddia edenler bulunmaktadır.
Dış bağlantılar
- 1962: The Novocherkassk tragedy 22 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ilgili film: DEAR COMRADES (2020) / Oyuncular: Yuliya Vysotskaya, Vladislav Komarov, Andrei Gusev, Yulia Burova, Sergei Erlish / Yönetmen:Andrei Konchalovsky (Sevgili Yoldaşlar)
