Metaplazi (metaplasia) epitelyal ya da mezenkimal, olgun bir hücre türünün başka türden bir hücreye dönüşmesi olgusudur. Genellikle, tekrarlayan bir dokusal saldırıya (enflamasyon, mekanik ya da kimyasal tahriş, enfeksiyon) tepki olarak belirir; amaç, daha iyi bir savunma durumuna geçiştir. Metaplazide yeni dokunun yapısı ve fonksiyonu normaldir. Epitelyal metaplazilerin bir bölümü bir süre sonra kansere dönüşebilir.
Özgün epitel hücrelerinin skuamöz epitele değişmesi en sık rastlanan örneklerden biridir.
Örnekler:
- Sigara içenlerde bronş epitelinin skuamöz epitele dönüşmesi,
- Kronik yangılarda uterus serviksi epitelinin skuamöz epitele değişmesi,
- Yabancı cisim, mesane taşları, parazit (schistosome) yumurtaları gibi iritasyonlarda mesane epitelinin ya da safra kesesi epitelinin skuamöz epitele dönüşmesi,
- Safra kesesi taşlarının iritasyonlarında kese epitelinin skuamöz epitele dönüşmesi,
- A vitamini eksikliğinde kornea epitelinin skuamöz epitele değişmesi,
- Barret özofagusunda özofagus epitelinin glandüler epitele dönüşmesi.
Metaplazi türü adaptasyon örneklerinin çoğu irreversibldir ve önemli komplikasyonlara ortam hazırlarlar.
Örnekler:
- Bronş epitelindeki skuamöz epitel metaplazisi (nedenler: tütün, hava kirliliği; komplikasyonlar: KOAH, akciğer infeksiyonları, akciğer kanseri)
- Uterus serviks epitelindeki skuamöz epitel metaplazisi (neden: HPV; komplikasyon: serviks kanseri)
- Kornea epitelindeki skuamöz epitel metaplazisi (neden: infeksiyon; komplikasyon: körlük)
- Özofagus epitelindeki glandüler epitel metaplazisi (neden: reflü; komplikasyon: özofagus kanseri)
Metaplazi saptanan hücrelerde izlenen değişimler kanserleşme olgusunun ilk bulguları olabilir. Bu tür değişimlerin en önemlisi displazi olarak tanımlanan prekanseröz lezyonlardır. Süreç irreversibldir.
