Göze renk veren anatomik yapı iristir.
İrisin göz rengindeki rolü
İlk önce gözün 3 ana dokusu vardır. Dokuları dıştan içe doğru bunlardır:
Sklera bir bağ dokusudur. Stroması beyazdır, fakat gözün ön kısmında şeffaftır ve bundan dolayı ışığın gözün içine girmesini sağlar. Bu şeffaf skleraya kornea adı verilir. Patolojide kornea şeffaflığını kaybedip göz rengini değiştirebilir ve skleranın rengi gibi beyazlaşma olur. Koroid bol pigment içeren bir damar tabaka dokusudur. Retina ise pigmentli bir epiteldir. İris iki dokudan oluşur. Bunlar koroid ve retinadır. Koroid ön tarafa doğru bakar ve retina arkaya doğru. Bundan dolayı göze rengini veren koroid dokusudur. Koroid ne kadar pigment içerirse gözün rengi o kadar siyaha döner ve ne kadar az pigment içerirse o kadar da açık renge döner (mavi). Bu akşınlığın neden göze kırmızı renk verdiğini açıklar. Akşınlık hastalığında melanosit hücrelerin ürettikleri melanin pigmentleri dışa dökmüyorlar. Böylelikle keratinosit hücreleri melanini alamıyorlar. Bu sitolojik bozukluk pigmentlerin epitelde yayılamamalarına ve dokunun çok açık renge sahip olmasına neden olur. Ama koroid bir damar tabakası olduğu için pigmentlerin renginin yerini kan rengi alır ve koroid, yani göz kırmızı renkte görünür. Hatta bazı fotoğraflarda sağlıklı gözlerin kırmızı olmalarının nedeni kan renginin yansımasıdır.
Gözün çeşitli renkleri
Açık kahverengi göz
- Açık kahverengi göz: Kahverenginin açık tonuna sahip göz rengi.
Kahverengi göz
- Kahverengi göz: Koyu kahverengi göze göre çok daha az görülen göz rengidir.
Koyu kahverengi göz / Siyah göz
- Koyu kahverengi göz ya da Kapalı kahverengi göz: Bol pigment içerir ve çaprazlamada her zaman baskın çıkar. Koyu Kahverengi en sık görülen göz rengidir. Siyah olarak tanımlanan gözler aslında tamamen koyu kahverengindedir. Bazı kişilerde melanizm gibi bir şey olabilir.
Mavi göz
- Mavi göz: Bu renk yeni bir mutasyona dayanır. Yaklaşık beş bin yıllık bir genden kaynaklanır. İris melanin az içerdiğinden dolayı gözler mavidir. Bazı maviler çok parlak, hatta parlement mavisi kadar kontrastlı olabilirken bazılarıysa buğulu ve soluk olabilir.
Yeşil göz
- Yeşil göz: Tıpkı mavi göz gibi az pigment barındırır pigmentin yapısında yağ da bulunur, zeytin yeşili, zümrüt yeşili, orman yeşili gibi yeşilin tonları bunların karışımı veya desenleri olabilir.
Ela göz
- Ela göz: Kehribar ile yeşil veya mavi ile yeşil ya da mavi ile kehribar çaprazlamalarından doğan melezdir. İrisin merkezine doğru renk yeşile veya kehribara döner, dışı mavi veya yeşil olabilir. Ayrıca her çeşit ela gözde mavi ve yeşil gibi az pigment barındırır.
Kehribar göz
- Kehribar göz: Sarı, açık kahverengi, turuncu, altın rengi, gibi sarı tonlarını barındırır. Kırmızı sarı karışımı gibi kahverengin bir tonuna benzer. Kehribar tonu göz renklerini lipokrom pigmenti oluşturur.
Gri göz
- Gri göz: Çok ender rastlanır. Gümüşî gri olabildiği gibi hafif yeşil desenleri bulunabilir.
Kırmızı göz
- Kırmızı göz: Akşınların göz rengidir. Hiç pigment yoktur, ışığa çok hassastır ve göz bebekleri de kırmızıdır.
Heterokromiya iridis
Bir diğer renk ise kahverengi ve mavidir.
- Heterokromiya iridis: İnsan ya da çift gözlü canlılarda, iki gözün irislerinin birbirinden farklı renkte olması durumudur.
Bunların dışında istisna olarak karma renklerde göze sahip olanlar olabilir, örneğin gri-yeşil, turkuaz, gri-yeşil-mavi, ... gibi.
Göz rengi spektrumu
Avrupa'da göz renkleri dağılımı
Dünya çapında tüm insanların yaklaşık %90'ında kahverengi tonlarında gözleri vardır, çoğunluğu koyu kahverengidir. Kalan %10'u mavi, yeşil, gri ve yeşil-mavi göz renklerini taşımaktadır.
