Fagositler, vücudu, zararlı partiküllere, bakterilere, ölü ya da ölmekte olan hücrelere kısacası tüm patojenlere karşı koruyan hücrelerdir. Fagosit ismi Yunanca kökenli olup phagein "yemek" ve -cyte "hücre" kelimelerinin birleşmesinden meydana gelir. Bağışıklığı sürdürmek ve enfeksiyonlarla savaşmada çok gerekli olan fagositler bütün hayvanlar alemi için önemlidir ve omurgalılarda gelişmiştir. Bir litre insan kanında yaklaşık 6 milyon fagosit bulunur. Fagositler 1882 yılında İlya İlyich Mechnikov tarafında denizyıldızı larvasında keşfedildi. Bu keşfi ona 1908 yılına Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülünü kazandırdı. Çoğu türde fagosit bulunur hatta bazı amfibiler gelişimlerini ilk çağlarında makrofajik fagosit gibi davranır.
Fagositler fagositoz yeteneklerine göre "profesyonel" ve "profesyonel olmayan" fagositler olmak üzere ikiye ayrılır. Profesyonel fagositler birçok beyaz kan hücresini(örneğin: nötrofil,monosit,makrofaj,mast hücreleri ve dentritik hücreler) kapsar. Profesyonel ve profesyonel olmayan fagositler arasındaki fark profesyonel fagositlerin hücre zarında patojenleri tanıyan reseptörlerin olmasıdır.
Bir enfeksiyon sırasında fagosite patojenin nerede olduğunu ileten bir sinyal gelir ve fagositler enfekte olan bölgeye doğru kemotaksi denilen hareketle hareket ederler. Fagosit ile patojen karşılaştığında fagosit zarındaki reseptörler patojene bağlanır ve fagositler bakteriyi yutar ancak bazı fagositler oksidan veya nitrik oksit salgılayarak patojeni etkisiz hale getirir.
Tarih
Rus zoolog İlya Meçnikov ilk kez mikrobik enfeksiyonlara karşı savaşan özelleşmiş hücreler gözlemledi. İmmün savunmasında önemli olduklarına inanarak 1882'de denizyıldızı larvalarında kendiliğinden hareket edebilen hücreler üstünde çalıştı. Bu iddiasını test etmek için mandalina ağacından aldığı küçük bir dikeni larvaya batırdı. Birkaç saat sonra bu kendiliğinden hareket eden hücrelerin yaranın etrafını sardığını gözlemledi.Meçnikov daha sonra bu keşfi paylaşmak için ona fagosit ismini öneren Carl Friedrich Claus'un yanına, Viyana'ya gitti.
Bir yıl sonra Meçnikov saydam olması nedeniyle mikroskop altında kolayca görülebilen bir kabuklu olan su piresi üstünde çalıştı ve su piresine saldıran mantar sporlarının fagositler tarafından yok edildiğini gördü. Meçnikov gözlemlerini genişleterek memelilerdeki beyaz kan hücreleri üzerinde çalıştı ve fagositoz adı verilen bir yöntemle bacillus anthracis bakterisini yutarak öldürdüklerini gözlemledi. Meçnikov bunun organizmalara karşı birincil savunma olduğunu açıkladı.
1903'te Almroth Wright fagositozun bir antikor çeşidi olan opsonin ile güçlendirildiğini keşfetti. Meçnikov, fagositler ve fagositoz ile yaptığı çalışmalardan ötürü 1908'de Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü ile ödüllendirildi.
1980'lere kadar fagosit ve fagositoz kavramı bilinmediğinden immün sistem iyi açıklanamıyordu ancak bu çalışmalardan sonra özellikle de bağışıklık sistemi ile ilgili araştırmalar önemli ölçüde hız kazandı.
Tipleri
Üç ana gruba ayrılırlar;
- Makrofajlar: Monositler, Doku makrofajları
- Mikrofajlar (Granülositler; Granulocyte): Polimorf çekirdekli lökositler -- Nötrofil polimorflar, Eozinofil polimorflar, Bazofil polimorflar
- Dendritik hücreler
İşlevleri
Patojenleri yok ederek, bağışıklık sisteminin hastalıklara erken uyarı sistemini oluşturular.
 |
Wikimedia Commons'ta Fagosit ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |