Doğum kontrolü, geçici veya kalıcı olarak hamileliği engellemek ya da hamile kalma olasılığını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemlerin, araç-gereçlerin ya da ilaçların kullanılmasıdır.
Bu yöntemlerden aile planlaması amacıyla hem kadın hem de erkek faydalanabilir.
Kürtaj gebeliğe son vermeyi amaçlarken doğum kontrolü gebeliği önlemeyi hedef alır.
Doğum kontrol yöntemleri, gebeliği önlemeyi amaçlar ancak bunun için kullanılan yöntemler bazılarınca çocuk düşürme yöntemi olarak eleştirilmektedir.
Doğum kontrolü birçok kültürde ve din açısından siyasi ve etik tartışmalara neden olmaktadır.
Bu muhalefet farklı şekillerde kendini gösterir.
Bazı çevreler cinsellikten kaçınma dışında tüm yöntemlere karşı çıkar.
Bazıları "doğal olmayan" yöntemler diye niteledikleri prezervatif, doğum kontrol hapı gibi teknikleri eleştirir sadece doğal yollardan korunma tekniklerini (geri çekme, takvim) kabul eder.
Yöntemler
| Yöntem | Tipik kullanım (%) | Mükemmel kullanım (%) |
|---|---|---|
| Doğum kontrolü yok | 85 | 85 |
| Kombine hap | 9 | 0.3 |
| Sadece progestin içeren hap | 13 | 1.1 |
| Kısırlaştırma (kadın) | 0.5 | 0.5 |
| Kısırlaştırma (erkek) | 0.15 | 0.1 |
| Kadın kondomu | 21% | 5% |
| Prezervatif (erkek) | 18% | 2% |
| Bakır RİA | 0.8 | 0.6 |
| Hormonal RİA | 0.2 | 0.2 |
| Bant | 9 | 0.3 |
| Vajinal halka | 9 | 0.3% |
| MPA shot | 6% | 0.2% |
| İmplant | 0.05% | 0.05% |
| Diyafram ve spermisit | 12% | 6% |
| Doğurganlık farkındalığı | 24% | 0.4–5% |
| Geri çekilme | 22% | 4% |
| Laktasyonel amenore (6 aylık oran) |
0–7.5% | <2% |
Bariyer yöntemleri
Bariyer yöntemleri, fiziksel olarak spermin rahme ulaşmasını engelleyen aletlerden oluşur. Bunlar arasında prezervatif (kondom), kadın kondomu, servikal başlık, diyafram ve spermisit içeren sünger yer almaktadır.
Bariyer yöntemleri arasında en sık kullanılan erkek prezervatifidir ve 2019 verilerine göre dünyada doğum kontrolü kullanan kadınların %21'i düzenli olarak bu yönteme başvurmaktadır. Erkek penisinin sertleşmesinin ardından üzerine takılan birer kılıf olan prezervatifler, erkek boşaldığında spermin kadının vücuduna girmesini fiziksel olarak engeller. Günümüzde prezervatifler genelde lateksten yapılsa da, poliüretan veya kuzu bağırsağı gibi farklı materyallerden yapılmaları da mümkündür.
Hormonal yöntemler
En sık kullanılanı doğum kontrol haplarıdır.
Ağızdan alınan hem gebelikten korunmayı hem de hormonları dengelemeyi amaçlayan 21 günlük haplardır. Her 21 günlük sirkülden 7 günlük ara verilir bu aralıkta kadın suni olarak regl (aylık kanama) olur.
Doğum kontrolü savunucuları
Doğum kontrolü üzerine çalışmalar yapan bazı aktvistler de vardır. Bunlara örnek olarak Marie Stopes verilebilir. Onun Contraception: Its Theory, History and Practice (1923: Doğum Kontrolü: Kuramı, Tarihi ve Uygulaması) adlı eseri yayımlandığı dönemde doğum kontrolü uzerine yazılmış en kapsamlı kaynak olma özelliğini taşımaktadır. Kendisi dogum kontrolü üzerine çalışma yapılan ilk kliniği ise 1921 yılında eşiyle beraber Londra Holloway'de açmıştır.
Ayrıca bakınız
 |
Wikimedia Commons'ta Doğum kontrolü ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
