Davranışsal uyku tıbbı (BSM), uyku tıbbı içinde, uykuyu etkileyen psikolojik, fizyolojik, davranışsal, bilişsel, sosyal ve kültürel faktörlere odaklanan, uyku ile ilgili bozuklukların bilimsel araştırmasını ve klinik tedavisini kapsayan bir alandır. BSM'nin klinik uygulaması, öncelikle farmakolojik olmayan tedavileri (yani, ilaçları içermeyen tedaviler) kullanan kanıta dayalı bir davranışsal sağlık disiplinidir. BSM müdahalelerinde kullanılan birincil teknikler, uyku ile ilgili zorlukları başlatan ve sürdüren davranış, düşünce ve çevresel faktörlerde sistematik değişiklikleri içerir.
BSM'den yararlanabilecek en yaygın uyku bozuklukları arasında insomnia,sirkadiyen ritim uyku-uyanıklık bozuklukları,kabus bozukluğu, çocukluk çağı uyku bozuklukları (örneğin yatak ıslatma, yatmadan önce yaşanan güçlükler), parasomniler (örn. uyurgezerlik, uykuda yemek yeme), uyku apnesiyle ilişkili zorluklar (sürekli pozitif hava yolu basıncını kullanmada zorluk gibi), ve hipersomnia ile ilişkili zorluklar (örneğin gündüz yorgunluğu ve uyku hali, psikososyal işlevsellik) yer alır.
Kapsam
BSM uzmanları, genellikle tıp uzmanları tarafından reçete edilebilecek tıbbi cihazlar ve farmakoterapi ile bağlantılı olarak uyku bozukluklarının ve birlikte ortaya çıkan psikolojik semptom ve bozuklukların değerlendirilmesi ve tedavisi dahil klinik hizmetler sunar.
Çoğu BSM tedavisi, davranışsal terapiye veya bilişsel davranışçı terapiye dayanır. BSM tedavisinin hedefleri arasında uyku bozukluğunu doğrudan tedavi etmek (örneğin uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi ), davranışsal olmayan tedavilere uyumu artırmak (CPAP için motivasyon geliştirme gibi) ve yaşam kalitesini iyileştirmek yer alır.
Eğitim ve sertifikasyon
Davranışsal uyku tıbbı, psikologlar, danışmanlar, sosyal hizmet uzmanları, doktorlar, hemşireler, fizyoterapistler ve diğer sağlık uzmanları dahil olmak üzere lisanslı sağlık profesyonelleri olan kişiler tarafından uygulanan klinik bir uzmanlık alanıdır. Lisanslı BSM pratisyenleri, uyku klinikleri, hastaneler, üniversiteler, ayakta tedavi gören ruh sağlığı klinikleri, birinci basamak ve özel muayenehane dahil olmak üzere çeşitli ortamlarda çalışır. Bazı bilim adamları davranışsal uyku tıbbı araştırmaları yürütür, ancak lisanslı sağlık sağlayıcıları değildir ve doğrudan klinik tedavi sağlamazlar.
Eğitim, lisansüstü klinik eğitim, staj/ikamet, burs/doktora sonrası eğitim veya sürekli eğitim kursları yoluyla alınabilir.
Davranışsal Uyku Tıbbı Derneği, belirli eğitim gereksinimlerini karşılayan lisanslı sağlık profesyonellerinin Davranışsal Uyku Tıbbı Diploması (DBSM) unvanını kazanabileceği bir sertifikasyon süreci oluşturmuştur. Gereksinimler, lisansüstü kurs çalışması, özel klinik eğitim ve yazılı bir sınavı geçmeyi içerir. Bu sertifika daha önce Davranışsal Uyku Tıbbında Sertifikasyon (CBSM) olarak biliniyordu.
Teşhis
Davranışsal uyku tıbbında kullanılan değerlendirme yöntemleri, bir bütün olarak uyku tıbbında kullanılanlara benzerdir. Yöntemler arasında klinik görüşme, uyku günlükleri, standart anketler, polisomnografi, aktigrafi ve çoklu uyku gecikme testi (MSLT) bulunur.
Uluslararası Uyku Bozuklukları Sınıflandırmasının (ICSD-3) üçüncü baskısı uyku bozuklukları için tanı kriterlerini içermektedir. Bu bozuklukların çoğu, aynı zamanda , Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabının ( DSM-5) beşinci baskısı olan Amerikan Psikiyatri Birliği'nin tanı kılavuzunda da açıklanmıştır.
Uykusuzluk
Toplumdaki en yaygın uyku bozukluğu ve BSM uygulayıcıları tarafından tedavi edilen en yaygın bozukluk olan uykusuzluk, tipik olarak bir klinik görüşme ve iki haftalık uyku günlükleri ile değerlendirilir. Klinik görüşmede, uyku düzeni, uyku geçmişi, psikiyatrik geçmiş, ilaçlar, madde kullanımı ve ilgili tıbbi, gelişimsel, sosyal, mesleki, kültürel ve çevresel faktörler gibi konuları incelerler. Küçük çocuklar için klinik görüşme ve uyku günlükleri öncelikle bir ebeveyn tarafından doldurulmalıdır.
Uyku probleminin ciddiyetini veya diğer olası uyku problemlerini değerlendirmek için standart anketler kullanılabilir. Yetişkinlerle yaygın olarak kullanılan örnek anketler şunlardır: Uykusuzluk Şiddet İndeksi,Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi,Epworth Uykululuk Ölçeği, ve STOP-Bang 1 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kısa Bebek Uyku Anketi , bebeklerde ve küçük çocuklarda uyku/uyanıklık kalıplarını değerlendirmek için yaygın olarak kullanılır. Çocuklar ve ebeveynleri ile yaygın olarak kullanılan anketler ise şunlardır: Çocukların Uyku Alışkanlıkları Anketi, Pediatrik Uyku Anketi, ve Çocukların Uyku Düzenleri Raporu. Ergenlerde yaygın olarak kullanılan anketler şunlardır: Ergen Uyku Uyanma Ölçeği ve Ergen Uyku Hijyeni Ölçeği.
Uykusuzluğu teşhis etmek için gece uyku çalışmaları (polisomnografi) gerekli değildir veya önerilmez. Polisomnografi, uyku apnesi, periyodik uzuv hareket bozukluğu ve hızlı göz hareketi uyku davranış bozukluğu gibi tıbbi tedavi gerektirebilecek diğer bozuklukların varlığını ekarte etmek için kullanılır. Narkolepsi gibi hipersomnolans bozukluklarını ekarte etmek için MSLT kullanılır.
Aktigrafi bazen uyku zamanlaması hakkında bilgi edinmek ve olası sirkadiyen ritim bozukluklarını değerlendirmek için kullanılır.
Diğer uyku endişeleri
Diğer uyku endişelerinin değerlendirilmesi, uykusuzluğun değerlendirilmesine yönelik prosedürlere benzer prosedürleri takip eder. Kişiler bir BSM uzmanına sevk edildiklerinde, genellikle polisomnografi, MSLT veya aktigrafi gibi gerekli testleri tamamlamıştır. Bu durumda, BSM uzmanı klinik bir görüşme yapar ve gerekirse anketler uygular. Bireylerden genellikle uykularını veya tedavinin odak noktası olan kabuslar veya uyurgezerlik atakları gibi uykuyla ilgili semptomları izlemeleri istenir.
Yönetim
BSM uygulayıcıları, Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi gibi kuruluşların klinik kılavuzlarında yayınlananlar da dahil olmak üzere, belirli uyku bozuklukları için geliştirilmiş kanıta dayalı tedaviler sağlar. BSM müdahaleleri tipik olarak kısadır (bir ile sekiz seans arasında), yapılandırılmış ve doğası gereği bilişsel-davranışçıdır ve bireylerin uyku bozukluklarını yönetmede daha bağımsız hale gelmeleri için eğitim ve beceriler sağlamayı amaçlar.
Bebekler, çocuklar ve ergenler
Bebeklerin ebeveynlerinin en yaygın uyku şikayetleri, uykuya dalmak için bir ebeveyne veya sallanma veya zıplama gibi belirli bir duruma ihtiyaç duymayı ve gece uyandıklarında uykuya geri dönmek için mücadele etmeyi içerir. Yeni yürümeye başlayan çocuklar ve okul öncesi çocuklar arasında, gece korkuları veya yatma saatinde direnme/oyalanma (ve dolayısıyla uykuya başlamayı geciktirme) ve ayrıca yatmadan önce ebeveynleri veya kardeşleriyle birlikte uyuması şikayetleri yaygındır. Okul çağındaki gençlerde, yetersiz uyku hijyeni nedeniyle uykuya dalma veya uykuyu sürdürme sorunları yaygındır.
Yetersiz uyku (önerilen 8-10 saatin altında uyumak) ergenlik döneminde sık görülen bir durumdur. Ergenliğin diğer en yaygın uyku bozuklukları arasında uykusuzluk ve gecikmiş uyku-uyanıklık evresi bozukluğu yer alır. Ergenlik dönemindeki yetersiz uyku oranları, kısmen ergen biyolojisi ile okula başlama saatleri arasındaki uyumsuzluğa bağlanmaktadır. Ergenler, ergenlik döneminde (daha geç yatma ve uyanma saatleri tercih edilerek) sirkadiyen ritimlerinde değişim yaşadıklarından, Amerikan Pediatri Akademisi liselerin sabah 8:30'dan önce başlamamasını tavsiye etmektedir.
Çocukluk çağı davranışsal uyku bozuklukları için kanıta dayalı tedaviler, gelişim düzeyine göre değişir, ancak tipik olarak ebeveyn katılımını içerir. Müdahaleler genellikle şunlara odaklanır:
- Okul geceleri ve hafta sonları tutarlı olması için uyku/uyanma programının zamanlamasını stabilize etmek
- Vücudu uykuya hazırlamaya yardımcı olan sağlıklı yatma zamanı rutinlerini teşvik etmek
- Ebeveynleri, yatmadan önce beklenen davranışa ilişkin sınırlar ve kurallar belirleme konusunda yetkilendirme
- Bağımsız uykuyu teşvik etmek
- Tutarlı uyku zamanlarını ve konumlarını teşvik etmek
- Uykuya geçişin önündeki diğer engellerin (kabuslar, yatmadan korkular, karanlık korkusu, endişe, depresyon, ağrı veya rahatsızlık vb.) belirlenmesi
- Obstrüktif uyku apnesi ve hipoventilasyonu tedavi etmek için sürekli olarak CPAP takmanın önündeki aile düzeyindeki engellerin ele alınması
Ani bebek ölümü sendromu riskini azaltmak için güvenli uyku uygulamalarının uygulanması teşvik edilir. 0-12 aylık bebeklerin uyuma düzenleri için öneriler arasında bulunanlar:
- Ebeveynin yatağında, sandalyesinde veya kanepesinde değil, beşik veya diğer sert uyku yüzeyleri gibi kendi korumalı uyku yüzeylerinde uyumaları
- Yakınlarında ağır battaniyeler, yastıklar, tampon yastıkları veya konumlandırma cihazları olmadan uyumaları
Yetişkinler
Yetişkinlerde uyku ile ilgili bozuklukların tedavisinde kullanılan kanıta dayalı tedaviler şunlardır:
- Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi (CBT-I) CBT-I, American College of Physicians ve American Academy of Sleep Medicine tarafından önerilen uykusuzluk bozukluğu için birinci basamak tedavidir. Tek başına veya diğer tıbbi veya psikiyatrik belirtilerle birlikte ortaya çıkan uykusuzluk bozukluğunda etkilidir.
- Yeniden yoğun uyku eğitimi
- Uykusuzluk için farkındalık temelli terapi (MBTI)
- Kabus bozukluğu için görüntülü prova terapisi (IRT)
- Kabus bozukluğu için maruz kalma, gevşeme ve yazma terapisi (ERRT)
- CPAP tedavisine uyumu artırmak için motivasyon arttırıcı tedavi
- CPAP klostrofobisi için maruz kalma tedavisi
- Sirkadiyen ritim uyku-uyanıklık bozuklukları için davranışsal terapi
- NREM parasomnileri için klinik hipnoz
- Hipersomni için bilişsel davranışçı terapi
- Uyku uzatma