Ampütasyon, bir uzvun tamamının ya da bir kısmının kesilip atılması. Yaralanma, hastalık ve ameliyat yoluyla gerçekleşebilir.
Ameliyatta yapıldığında hayat kurtarıcı etkiye sahip olabilir; kangrenin yayılmasını (örneğin diyabetik hastalarda), enfeksiyon yayılmasıyla beraber kan kaybını engellemek amaçlı yapılabilir. Bunun dışında uzvun kemiği veya kaslarında bir tümör, uzvun şekli itibarıyla kullanılamaz durumda olması veya soğuk ısırması nedeniyle gerçekleştirilebilir.
Afganistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Brunei, İran ve Suudi Arabistan gibi Şeriat ile yönetilen İslam ülkelerinde amputasyon, hırsızlık gibi suçların cezalandırılmasında kullanılır.
Türleri
Bacak
Alt ekstremite amputasyonları iki geniş kategoriye ayrılabilir: minör ve majör amputasyonlar. Küçük amputasyonlar genellikle parmakların ampütasyonuna atıfta bulunur. Majör amputasyonlar genellikle diz altı veya diz üstü ampütasyonlardır. Daha az yaygın bir majör amputasyon, Van Nes rotasyonu veya rotasyonplasti, yani ayak bileği ekleminin dizin işlevini devralmasına izin vermek için ayağın dönmesi ve yeniden takılmasıdır.
Amputasyon türleri şunları içerir:
- kısmi ayak amputasyonu: ayak bileği ekleminin distalindeki alt ekstremite amputasyonu
- ayak bileği dezartikülasyonu: ayak bileği ekleminde alt ekstremite amputasyonu
- transtibial amputasyon: Genellikle diz altı amputasyonu olarak adlandırılan, diz eklemi ile ayak bileği eklemi arasındaki alt ekstremite amputasyonu
- diz dezartikülasyonu: diz ekleminde alt ekstremite amputasyonu
- transfemoral amputasyon: Kalça eklemi ile diz eklemi arasındaki alt ekstremite amputasyonu, genellikle diz üstü ampütasyon olarak adlandırılır
- kalça dezartikülasyonu
- kalça ekleminde alt ekstremite amputasyonu
- transpelvik dezartikülasyon
- hemipelvektomi: pelvisin tamamı veya bir kısmı ile birlikte tüm alt uzuv amputasyonu
Kol
Üst ekstremite amputasyonlarının türleri şunları içerir:
- kısmî el amputasyonu
- bilek dezartikülasyonu
- trans-radyal amputasyon: genellikle dirsek altı veya önkol amputasyonu olarak adlandırılır.
- dirsek dezartikülasyonu
- genellikle dirsek üstü amputasyon olarak adlandırılan transhumeral amputasyon
- omuz dezartikülasyonu
Nedenleri
Soğuk ısırması
Canlı dokuların aşırı soğuk maruziyetinde donmasına soğuk ısırması denir. Bazı vakalarda donan dokular ısıtıldıktan ve gerekli müdahale yapıldıktan sonra bile ölebilir. Ağır soğuk ısırması vakaları amputasyona kadar gidebilir. Tedavi edilmeyen soğuk ısırması, hipotermiye ve enfeksiyona sebep olabilir.
Yöntem
İlk adım, kanamayı önlemek için besleyen arter ve damarların bağlanmasıdır. Kaslar kesilir ve son olarak kemik salınımlı bir testere ile kesilir. Kemiklerin keskin ve pürüzlü kenarları törpülenir, deri ve kas parçaları daha sonra, bazen bir protez takmak için elemanların yerleştirilmesiyle üzerinde yer değiştirir.
Travma
Travmatik amputasyon, trafik, iş gücü veya savaş gibi ciddi bir kaza sırasında vücudun bir bölümünün kısmen veya tamamen kopmasıdır.
Kısmî veya tam bir insan uzvunun travmatik amputasyonu, kan kaybından dolayı ani ölüm tehlikesi yaratır.Travmatik amputasyon insanlarda nadirdir (yılda 20.804 popülasyonda 1). Uzuv kaybı genellikle kaza sırasında hemen olur, ancak bazen tıbbi komplikasyonlardan birkaç gün sonra olur. İstatistiksel olarak, travmatik amputasyonların en yaygın nedenleri şunlardır:
- Trafik çarpışmaları (arabalar, motosikletler, bisikletler, trenler vb.)
- İş kazaları (ekipman, alet, silindir, motorlu testere, pres makineleri, et makineleri, ağaç makineleri vb.)
- Tarımsal kazalar; makineler ve biçme ekipmanları
- Elektrik çarpması
- Ateşli silahlar, keskin silahlar, patlayıcılar
- Gemi halatı veya endüstri tel halatının şiddetli kopması
- Halka traksiyonu (halka amputasyonu, de-gloving yaralanmaları)
- Bina veya araç kapıları
- hayvan saldırıları
- Gaz tüpü patlamaları
Etimoloji
Amputasyon kelimesi Latince amputare, "kesmek", ambi- ("yaklaşık", "etrafında") ve putare ("budamak") sözcüklerinden türetilmiştir.
