Öz şefkat
Öz-şefkat, Budist psikolojisinden hareketle psikolog Kristin Neff tarafından kişinin kendisiyle olan pozitif ilişkisi ve kendisine karşı sağlıklı tutumu olarak tanımlanmış bir kavramdır.
"Öz-nezaket", "ortak insanlık hissiyatı" ve "bilinçli farkındalık" olmak üzere 3 temel bileşeni mevcuttur. Öz nezaket, kişinin kendisine eleştirel, yargılayıcı davranmasından ziyade anlayışlı ve kibar davranmasını, olumsuz durumlarda gerekli desteği ve şefkati göstermesini ifade eder. Ortak insanlık hissiyatı, hiçbir insanın mükemmel olmadığını aksine herkesin hatalar yapabileceğini kabul etmek anlamına gelir. Bilinçli farkındalık ise rahatsızlık veren duygu ve düşüncelerin dengeli bir biçimde farkında olunmasıyla ilişkilidir.
Öz saygıya karşı öz şefkat
Öz saygı ve öz şefkat birbirleriyle yakından ilişkilidir, araştırmalarda ikisi arasında .56 ile .68 arasında değişiklik gösteren korelasyon bulunmuştur.. Aralarında pek çok benzerlik olsa da öz şefkatin olumsuz yönleri öz saygıya kıyasla daha azdır. Öz saygının yüksek olması bireylerin kendilerini olduklarından daha fazla olumlu olarak görmeleriyle , kendileriyle abartılı şekilde övünüp başkalarını küçümsemeleriyle ve narsistik davranışlarla ilişkilidir. Öz şefkat ise narsistik eğilimler ile ilişkili değildir . Ayrıca öz saygı, benliği başkalarıyla rekabet halinde konumlandırarak farklılık ve ayrılık duygularını güçlendirirken; öz şefkat kişiler arası bağlılık hissini güçlendirir .
Öz şefkatin ölçümü
Neff tarafından geliştirilen Öz şefkat ölçeği kişilerin zor durumlarda kendilerine karşı nasıl davrandıklarını değerlendirmek amacıyla kullanılmaktadır. Öz nezaket, ortak insanlık hissiyatı ve bilinçli farkındalık olmak üzere üç faktörü ölçmeye yönelik 26 maddeden oluşmaktadır. Ölçek Türkçeye çevrilip Türk katılımcılara uygulandığında birkaç maddenin madde toplam korelasyon katsayısı düşük çıktığı için, ölçeğin Türkçe formundan bu maddeler çıkarılmıştır . Cronbach alfa katsayısı .89 olarak hesaplanmıştır. Öz şefkat ölçeğindeki maddelere örnek olarak şu maddeler verilebilir: "Kişiliğimin sevmediğim yanlarına karşı hoşgörüsüz ve sabırsızım" ve "Çok sıkıntılıysam, kendime ihtiyacım olan ilgi ve şefkati gösteririm". İlk madde, ters kodlanan maddelerden biridir; İkinci madde ise normal maddelerden biridir. Katılımcılar bu maddeleri 5'li Likert derecelendirme ölçeği (1=neredeyse hiç, 5=neredeyse her zaman) üzerinden cevaplamaktadır.
Öz şefkatin psikolojik/sosyal bağıntıları ve işlevleri
1) Pozitif ilişkili kavramlar
Öz şefkat duygusal zeka ile pozitif ilişki göstermektedir; öz şefkat düzeyi yüksek olan bireyler daha belirgin duygulara sahip, olumsuz duygu durumlarıyla baça çıkma konusunda daha başarılı kişilerdir. Hayat tatmini, sosyal bağlılık, özerklik, yeterlilik ve olumlu duygu durumları da öz şefkat ile pozitif ilişki göstermektedir. Ayrıca öz şefkat düzeyi yüksek olan bireyler hayatlarında gerekli olan değişiklikleri yapmak için adım atmaya eğilimli, sağlıklı beden için gerekli olan egzersizleri yapma konusunda içsel olarak motive olmuş ve bedenlerinden memnun kişilerdir. Kişiler arası ilişkiler bağlamında ise öz şefkat düzeyi ilişki tatminiyle ve partnerler arasındaki bağlanma stilinin güvenli olmasıyla pozitif ilişkilidir
2) Negatif ilişkili kavramlar
Öz şefkat öz eleştiriyle, düşünceleri bastırmayla ve mükemmeliyetçilik ile negatif ilişki göstermektedir . Öz şefkatin depresyon ve kaygı ile olan ilişkisine dair ise literatürde tutarlı çalışma bulguları yer almaktadır. İlişkilerin gücü çalışmalar arasında farklılık gösterse de, öz şefkat hem depresyonla hem de kaygıyla negatif ilişki göstermektedir. Ayrıca öz şefkat sosyal karşılaştırmalarla, öfkeyle, kendi kendine düşünmeyle ve bilişsel kapalılık ihtiyacıyla da negatif ilişkilidir .
3) Öz şefkatin koruyucu işlevleri
Öz şefkat bireylerin olumsuz hayat deneyimleriyle başa çıkmalarına yardımcı olur ve olumsuz olayların sonuçlarını hafifleterek koruyucu bir rol oynar. Hem kaygıya hem de depresyona karşı koruyucu bir işlevi vardır. Ayrıca öz şefkatin Instagramdaki fotoğrafların beden memnuniyetsizliği üzerindeki olumsuz sonuçlarını azaltan, koruyucu bir işlevi de bulunmaktadır. Benzer şekilde, beden karşılaştırmaları ve bedeni beğenme arasındaki negatif ilişkide de öz şefkat düzenleyici rol oynamaktadır, şöyle ki bireylerin öz şefkat düzeyleri düşük olduğunda beden karşılaştırmaları ve bedeni beğenme arsındaki negatif ilişki daha güçlü olmaktadır. Sosyal karşılaştırmaların duygular üzerindeki olumsuz etkileri de bireylerin öz şefkat düzeyleri yüksek olduğunda azalmaktadır. Öz şefkat sosyal ağların olumsuz etkilerini (beden memnuniyetsizliği ve olumsuz duygu durumu gibi) de azaltmaktadır. Buna ek olarak, öz şefkat sosyal ağlarda yapılan yukarı yönde fiziksel görünüm karşılaştırmalarının bedeni beğenme üzerindeki olumsuz etkilerini de azaltmaktadır .