Çamaşır suyu

Çamaşır suyu, genellikle etken madde olarak sodyum hipoklorit (NaClO) içeren ağartma, temizlik ve hijyen amacıyla kullanılan kimyasal maddedir.

İçerikler

Çamaşırları beyazlatır. Bir maddeyi beyazlatır veya ağartır, amacı onun rengini çıkarmak veya açmaktır. Çamaşır suyu, oksidasyon yoluyla bu etkileri yapan bir kimyasal maddedir. Bilinen beyazlatıcılar (ağartıcılar); hidrojen peroksit (H₂O₂), sodyum hipoklorit (NaClO), sodyum perborat monohidrat (NaBO₂.H₂O₂), sodyum perborat tetrahidrat (NaBO₂.H₂O₂.4H₂O), sodyum perkarbonat (2 Na₂CO₃.3H₂O₂) gibi bileşiklerdir. “Beyaz toz” kalsiyum hipoklorittir (Ca[OCl]₂). Beyazlatma (ağartma), tekstil sanayisinde boyama işleminin ilk adımıdır.

Su arıtımında

Kullanılan ilaçlar ve alınan genel önlemler sayesinde bulaşıcı hastalıkların sıklığı, özellikle gelişmiş ülkelerde belirgin derecede azalmasına rağmen, hâlâ, dünyanın birçok yerinde içme ve kullanma suları yoluyla tifo ve kolera gibi öldürücü hastalıkların yayılması mümkün olabilmektedir. Evlerde içme sularının mikroplardan arındırılması için en kolay yol çamaşır suyu kullanmaktır. Bunun için 10 litre suya 25 damla çamaşır suyu damlatıp 30 dakika bekletilmelidir.

Kuş gribinde

Günümüzün güncel genel sağlık sorunlarından biri de kuş gribidir. Kuşlar evlerimizin balkonlarına, pencerelerine konmakta ve buralara dışkılarını bırakmaktadırlar. Bu pisliklerin temizlenmesinde en etkin ve kuş tüylerini balkonlarımızdan ve pencerelerimizden uzak tutmanın yolu da gene çamaşır suyudur. Çamaşır suyu ile ıslatılmış bir bezle kuşların konduğu yerler silinirse, kuşların artık bu yerlere konmak istemedikleri görülebilir. Böylece bu yöntemle kuşların dışkı yapmaları önlenebilir.

Sterilizasyon işlemlerinde

Çamaşır suyunun bir diğer kullanım alanı da ameliyat malzemeleri gibi araçların sterilizasyonudur.

Kimyasal savaşlarda

Çamaşır suyunun diğer bir ilginç kullanım yeri de kimyasal savaşların zararlı etkilerinden korunmaktır. Kimyasal savaşı kısaca, “kimyasal özelliklerinden dolayı öldürücü, yaralayıcı, tahriş edici ve aynı zamanda yangın çıkartıcı; insanlara, bitki ve metallere etkisi olan katı, sıvı ve gaz hâlindeki maddelerle yapılan savaş” şeklinde tanımlayabiliriz.

Katı, sıvı, gaz ve aerosol hâlinde; püskürtücü aletler, helikopter veya uçaklarla taşınan sprey tankları ile, top-roket veya füze mermileri ile, mayın el ve uçak bombaları ile dağıtılır ve yayılırlar. Yapımlarının kolay ve ucuz olması, tesir alanlarının çok geniş olması, tesis ve malzemeyi tahrip etmeden öldürücü olması en önemli özelliklerindendir.

Kimyasal savaş uyarısı yapıldığında evlerimizde ve sığınılan yerlerde alınması gerekli önlemlerden biri de kapatılmış pencere ve kapı aralıklarının, sulandırılmış çamaşır suyuna batırılmış bez, battaniye vb. malzeme ile örtülmesidir. Sızıntı olduğu düşünülen bölge sulandırılmış çamaşır suyu ile, daha sonra da sabunlu su ile yıkanmalıdır. Kirlenmiş giysiler, çamaşır suyu, bol su ve sabunla temizlenmeli ya da çift kat poşete sarılıp atılmalıdır.

Çamaşır suyunun tarihçesi

Modern çamaşır suları geliştirilmeden önce, kumaşlar genellikle bir dizi tekrarlanan kaynatma ve kül suyu, üre, potas, sülfürik asit ve yağı alınmış süt içeren asidik ve alkali maddelerle ıslatma işlemleri ile beyazlatılırdı. Keten bezi genellikle güneş ışığına maruz bırakılarak beyazlatılırdı.

• MÖ 5000 yıllarında Mısırlılar giyecekleri beyazlatmak için yıkayıp güneşte kurutmadan yararlanırlardı.
• MÖ 3000: Çamaşır suları çoğunlukla tahta küllerinden türetilirdi. Suyla karıştırılarak kül suyu oluşturulurdu. Eğer çamaşırlar belirli süre kül suyu ile ıslatılır ve güneşte kurutulursa mükemmel bir beyazlık elde edilirdi. İşlem kumaş üzerinde zararlı bir sonuç oluşturmayacak şekilde gözle takip edilerek tekrarlanırdı.
• MS 1000-1200: Hollandalılar, Avrupa toplumunun çamaşır uzmanı oldular. Sırlarını açıklamaksızın, tahriş edici etkisini azaltmak için ekşimiş sütü, kül çözeltisine eklediler. Bu, ıslatma ve güneşte kurutmanın, kül suyunun tek başına kullanıldığı zamanlara göre daha fazla tekrarlanabilme imkânı anlamına geliyordu. Fakat işlem 8 hafta sürüyordu ve çamaşırları güneşte kurutmak için serilecek geniş alanlar gerektiriyordu.
• MS 1200: Çamaşır suyu (Bleach) kelimesi İngilizce sözlüklerde ilk kez yer aldı.
• 1756: Edinburglu bilim insanı Francis Home, ekşimiş süt yerine seyreltik sülfürik asidin beyazlatma süresini 12 saate kadar kısalttığını buldu.
• 1772: Almanya doğumlu İsveçli kimyacı Karl Wilhelm Scheele, modern çamaşır sularının ana maddesi olan kloru ilk kez keşfetti. Yaklaşık 40 yıl sonra İngiliz kimyacı Sir Humphry Davy Yunancada yeşilimsi sarı kelimesinden türetilen “klor” ismini verdi.
• 1785: Evde kullanılan çamaşır suyundaki etken madde olan sodyum hipoklorit, Fransız kimyacı Claude Louis Berthollet tarafından bulundu. Berthollet’nin beyazlatıcısı kostik klorlu potas çözeltisi ile oluşturulmuştu ve ilk olarak 1789’da “Javel Suyu” olarak satıldı. Ancak her bir maddenin tam miktarının karışıma konulması zordu ve potas çok pahalı bir maddeydi.
• 1799: İskoç kimyacı Charles Tennant, Berthollet'nin klor fikrini aldı, potas yerine kireç taşı koydu ve etken beyazlatıcı olarak kalsiyum hipoklorit (CaOCl₂) içeren ilk çamaşır tozunu yaptı. On yıl içinde, sadece çamaşırları değil, diğer ürünleri, özellikle yazı kâğıdını da beyazlatan çamaşır tozu bütün Avrupa’da yayıldı. Ancak toz çok fazla klor içerdiği için hâlâ çok pahalıydı.
• 1880: Louis Pasteur, sodyum hipokloritin mikrop öldürücü özelliği olduğunu belirledi.
• 1897: Sears Roebuck & Co. firması ürün kataloğuna beş ayrı çamaşır suyunu koydu.
• 1913: Oakland-Kaliforniya’da kurulu The Electro-Alkaline Co. firması geliştirdiği bir işlemle kostik soda çözeltisinin klorlanmasıyla türetilen sodyum hipoklorit (NaClO) çamaşır suyunu yaptı.
• 1922: Şirketin ismi Clorox Chemical (şu anda The Clorox Co.) olarak değişti ve sodyum hipokloritli çamaşır suyu 1 pintlik (1/8 galon ≈ 0,47 litre) şişelerde piyasaya verildi. Bundan sonra da çamaşır tozunun yerini hızla almaya başladı.
• Bugün: Sodyum hipoklorit esaslı çamaşır suları büyük ölçüde çamaşır, temizlik ve suların mikroptan arındırılması alanında kullanılmaktadır.

Zararları

• Akciğerde ileri derecede sorunlara yol açabilir.
• Astım ataklarını tetikleyebilir.
• Alerjiyi tetikleyebilir.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Bleaches ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Çamaşır Suyu Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS)